Knjige iz „Zabranjenog fonda“ ponovo su dostupne korisnicima Gradske biblioteke u Vršcu. Reč je o kolekciji od 219 publikacija koje su 1951. godine po naređenju tadašnjih lokalnih vlasti morale biti sklonjene sa polica i uništene.
Zahvaljujući tadašnjem upravniku biblioteke, Stevanu Žuržu, knjige su ipak sačuvane, tako što su njihovi kataloški listići uklonjeni iz lisnog kataloga, a same knjige sakrivene u kartonske kutije. Vremenom su i sami bibliotekari zaboravili na „zabranjene“ knjige.
Godine 1998. prilikom sređivanja jednog od magacina pronađene su dve kartonske kutije sa 219 knjiga, od kojih 190 na srpskom i 29 na rumunskom jeziku. Knjige su izvađene iz kutija i stavljene na policu iza velikog masivnog stuba koji ih je i dalje skrivao od očiju javnosti i korisnika. Tako je bilo sve do pre mesec dana, kada ih je bibliotekarka Dragana Rakić unela u elektronski katalog i ponovo učinila dostupnim javnosti.
„Zabranjeni fond pretežno čine publikacije na srpskom i rumunskom jeziku koje svojom sadržinom afirmativno govore o društveno-političkim, ekonomskim i kulturnim prilikama u SSSR-u nakon završetka Drugog svetskog rata. Bilo je to vreme Informbiroa i političke napetosti između Titove Jugoslavije i Staljinovog SSSR. Ako ste ove knjige imali u svom vlasništvu ili ste ih čitali, mogli ste da završite kao politički zatvorenik na Golom otoku, što se uostalom i desilo nekadašnjem upravniku biblioteke Stevanu Žuržu“, rekla je Dragana Rakić.
Među knjigama iz „Zabranjenog fonda“ preovlađuju izdanja „Društva za kulturnu saradnju Jugoslavije sa SSSR“ koja su izlazila u periodu od 1946. do 1948. godine, a na rumunskom jeziku to su izdanja Rumunske komunističke partije. Autori koji su najčešće bili na meti cenzure su Lenjin, Staljin i Milovan Đilas. Interesantno je da se nalaze i četiri knjige koje govore o američkom privrednom i kulturnom bumu neposredno nakon završetka Drugog svetskog rata u izdanju Informativne službe SAD. Tu je i nekoliko knjiga koje se bave četničkim pokretom u Srbiji i ustaškim pokretom u Hrvatskoj. Takođe ima nekoliko publikacija koje se odnose na carsku Rusiju, Kraljevinu Jugoslaviju i Prvi svetski rat.
„Posebno je vredna knjiga ‘Put NJegovog visočanstva naslednika prestola Aleksandra’, štampana u Državnoj štampariji na Krfu 1916. godine koja svedoči o važnoj diplomatskoj aktivnosti Srbije tokom Prvog svetskog rata i boravku prestolonaslednika Aleksandra u Rimu, Parizu i Londonu od 4. do 25. marta 1916. Među zabranjenim knjigama imamo i jednu koja je štampana u Vršcu 1950. godine, a reč je o prevodu na rumunski jezik knjige Milovana Đilasa ‘Lenjin o odnosu među socijalističkim zemljama'“, istakla je Dragana Rakić.
Bibliotekarka Dragana Rakić je „Zabranjen fond“ Gradske biblioteke u Vršcu prvi put nakon 66 godina boravka u mračnim depoima biblioteke predstavila javnosti na naučnom skupu „Biblioteke i identitet“ održanom u Pančevu u organizaciji Gradske biblioteke iz Pančeva.
„Biblioteke, između ostalog, u svojim fondovima čuvaju kolektivno pamćenje i identitet jednog naroda. Stoga vrednost ‘Zabranjenog fonda’ nije toliko u pojedinačnim publikacijama, mada među njima ima zaista retkih i vrednih izdanja, nego pre u tome što je to izuzetno svedočanstvo očuvanja identiteta, svedočanstvo o jednom istorijskom dobu i prilikama, kao i o pojedinačnoj ličnoj hrabrosti i angažovanosti u vremenu nimalo lakom i bezopasnom“, zaključila je na kraju Dragana Rakić.
Gradska biblioteka u Vršcu vodi elektronski katalog u sistemu COBISS, tako da su sve publikacije pretražive putem interneta, a knjige iz „Zabranjenog fonda“ dostupne su korisnicima u prostorijama čitaonice. U planu je da se priredi i izložba svih knjiga iz „Zabranjenog fonda“.
Fond spasavali i Nemci i Srbi
Inače ovo nije prvi put da su knjige preživele teška vremena zahvaljujući hrabrim bibliotekarima. To se u Vršcu prvi put desilo 1941. godine kada je grupa mlađanih vršačkih Nemaca upala u Gradsku biblioteku i zahtevala da se spale srpske knjige. Tadašnji bibliotekar i veliki autoritet Feliks Mileker (1858-1942) ih je isterao napolje uz reči: „Ovo nisu knjige racke, nego gradske! Marš napolje!“ Nakon Drugog svetskog rata, srpski bibliotekari su spasili nemačke knjige, tako da danas Gradska biblioteka u Vršcu u svojim fondovima ima preko 30.000 nemačkih knjiga i 176 naslova nemačkih novina na preko 740.000 stanica, što predstavlja svojevrsni kuriozitet u Srbiji.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
