foto: Stanislav MilojkovićNa današnji dan 1692. godine izaslanik cara Leopolda i Habzburškog knez Kroj postavio je kamen temeljac za sadašnju Petrovaradinsku tvrđavu, na ruševinama srednjovekovnog utvrđenja na uzvisini 40 metara iznad Dunava.
Nova tvrđava sastojala se od Gornjeg i Donjeg grada, imala je visoke bedeme i bila okružena šančevima s vodom. Iz naselja Petrovaradinski Šanac na suprotnoj strani Dunava izrašće vremenom Novi Sad.
Petrovaradinska tvrđava spada u red najočuvanijih i najlepših velikih tvrđava u Evropi. Ovo kolosalno utvrđenje sa posadom, za ondašnju ratnu tehniku bilo je neosvojivo. Njena površina iznosi 112 hektara, podzemne vojne galerije na četiri nivoa bile su dugačke nestvarnih 16 km. Tvrđava je imala “vodeni grad”, odnosno kanale između bedema koji su, prema potrebi punjeni vodom iz Dunava, kao i gornju tvrđavu, koja je danas turistička atrakcija. Kolosalno utvrđenje sa posadom je za tadašnju ratnu tehniku, dakle, bilo neosvojivo, pa je nazvano “Gibraltar na Dunavu, dok Novosađani vole da joj tepaju “Đava”.
Kompleks Petrovaradinske tvrđave sastojao se iz tri dela – glavni deo i dva spoljna utvrđenja uz reku: Mostobran (Bruckschanze) i Ostrvsko utvrđenje (Inselschanze, na starom Ratnom ostrvu), koji su srušeni. Primećujemo jedinstven graditeljski pristup, karakterističan za fortifikacione objekte tog vremena po sistemu francuskog vojnog arhitekte, markiza Sebastijana Vobana, ali su je projektovali, kroz duži vremenski period, austrijski vojni stručnjaci grof Matijas Kajzersfeld i grof Luiđi Ferdinando Marsilji. Za izvršenje radova bio je zadužen pukovnik Mihael de Vamberg, a potom pukovnik Gisenbir. Sačuvana je nadgrobna ploča u kojoj je isklesan epitaf pukovniku Vambergu i danas se nalazi u Vojnoj bolnici (nekadašnjem franjevačkom samostanu u vodenom gradu Petrovaradinske tvrđave). Gradnju su nadzirali prestolonaslednik Josif, princ Savojski, grof Karafa i feldmaršal Kaprara. Stogodišnja izgradnja tvrđave trajala je u doba austrijskih vladara Leopolda I, Josifa I, Karla VI, Marije Terezije i Josifa II.
Kao zvanična godina završetka Petrovaradinske tvrđave pominje se 1780, mada su neki radovi trajali do 1790. god. i ona je tada bila najsavremenija tvrđava Austrougarske monarhije. Ova fortifikacija zauzima drugo mesto u Evropi. Veća od nje je samo tvrđava u Verdenu, ali je ona pretrpela znatna oštećenja u Prvom svetskom ratu.
Vekovima duga istorija Petrovaradinske tvrđave oduvek je bila predmet zanimanja za istoričare, ali osim zvanične tu je i ona “druga” istorija, koju nećete naći u zvaničnim knjigama i spisima, već samo u pričama meštana.
Mračni podzemni tuneli koji se prostiru 16km poznatih kao katakombe je ono što je čini načudnijom i najmisterioznijom tvrđavom u ovom delu Evrope. Iako su tuneli korišćeni prvenstveno u vojne svrhe, postoje i mnoge druge legende koje danas izgledaju kao da su izašle iz bajke.
Postoji i priča da je austrijski car Josif ll pio vodu iz bunara koji se nalazi na dnu katakombi, ali je ostalo nepoznato zašto je to činio. Navodno, ovo je povezano sa crnom magijom ili magičnim sposobnostima bunara. Stručnjaci se ne slažu sa ovim i tvrde da je idealno i logično za tvrđavu koja je pod opsadom da ima izvor vode.
Još jedna zanimljiva priča je ona o sat kuli koja ima „rezervisano vreme“. Kazaljke u obliku ruke sa prstom koje pokazuju sate i minute. Ranije je služila kao orjentir dunavskim ribarima, kako bi mogli da vide tačno vreme sa velike daljine. Rezervisani sat je jedan od glavnih obeležja Petrovaradinske tvrđave. Reprodukciju ovog sata poseduje i Kralj Čarls III, koji se oduševio njime i samom tvrđavom kad je sedamdesetih godina prošlog veka bio u poseti Novom Sadu.
U kazamatima tvrđave nekada su bili pritvoreni i vožd Prvog srpskog ustanka Karađorđe, posle kraha ustanka, kao i mladi vojnik Austrougarske monarhije Josip Broz. Kazamati i bastioni Gornje tvrđave adaptirani za potrebe turizma, a i Veliki ratni bunar je obnovljen. Deo podzemnih vojnih galerija Gornje tvrđave u dužini od 900 metara prezentovan je javnosti kao deo ponude Muzeja grada.
Petrovaradinska tvrđava je stavljena pod zaštitu države 1951. god, od kada predstavlja kulturni i turistički objekat. Na Tvrđavi se danas nalaze Muzej i Arhiv Novog Sada, hotel i restorani, ateljei i galerije likovnih umetnika, akademija umetnosti, astronomska opservatorija, planetarijum i drugi sadržaji. Poslednjih godina ovde se održava muzički festival “Exit”.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
