Foto: Z.S.M.U kragujevačkom Knjaževsko-srpskom teatru počele su probe komada „Na rubu pameti”, dramatizovanog teksta njegovog istoimenog romana koji režira Marko Misirača. U podeli je 14 glumaca ansambla pozorišta iz Kragujevca a premijera se najavljuje za Sretenje (Dan Teatra) 15. februara.
Pozorišna verzija jednog od najvažnijih romana Miroslava Krleže, „Na rubu pameti” (1938) u dramatizaciji Vide Davidović i režiji Marka Misirače donosi nam na scenu galeriju likova, koji predstavljaju solidarni i nepremostivi zid ljudske gluposti od koga se odbijaju misli sredovečnog intelektualca Doktora, bezimenog junaka, doktora prava koji se jedan jedini put usudio da misli normalno i logično i da to glasno kaže. Jedna apsurdna situacija ga svojim razvojem dovodi na rub pameti. Svi njegovi zdravi zaključci o ljudima među kojima se kreće i o postupcima koje naziva njihovim pravim imenom – odjednom počinju da deluju manijakalno. Masa počinje da se brani od optužbi da je amoralna, glupa, kriminalna i pokvarena na taj način što sudski dokaže da je Doktor amoralan, glup, kriminalan i pokvaren.
– Preko niza apsurdnih okolnosti u kojima je glavni junak optužen, pa tako i osuđen i stavljen na marginu društva, Krleža je želeo da prikaže besmislenost ali i nezadrživu moć ljudske gluposti, koja se vodi nekakvim svojim zakonima ali koji, nažalost, najčešće nepogrešivo postaju opšteprihvaćeni moralni i društveni modeli u društvima koje opasno nagriza siromaštvo s jedne strane, zgrtanje kapitala sa druge, klasne razlike, hipokrizija, konformizam, malograđanština, kaže reditelj Misirača.
Po njemu ovaj roman je svojevrsna teza, roman ideja u kome su likovi i sukobi svesno podređeni tezi i dramski su postojeći prvenstveno u polemičkom smislu.
– Osnovno pitanje koje postavlja odnosi se na dilemu o tome ima li smisla buniti se protiv ustaljenog poretka sagrađenog na laži, prevari i pljački ili se, poput Kafkinog Jozefa K. prepustiti neumitnosti sudbine…, smatra reditelj.
Delo je nastalo u Kraljevini SHS uoči Drugog svetskog rata, izražavalo je jake Krležine polemičke stavove (ogledane i u čuvenom delu „Moj obračun sa njima”) i poput još nekih dela kao npr. Nušićevi „Pokojnik” i „Vlast” otvoreno (pro)govorilo o sve većem porastu surovosti kapitalizma i predosetilo „kafkijanski ples utvarnih maski, koje kao besni psi glođu jedni druge u atmosferi beslovesne gladi, izdajstva i bratoubistva u svanuće svetske kataklizme” (Vuk Vučo).
– Kada je ovaj roman rađen na našim scenama, u vreme jugoslovenskog socijalizma, delovao je tematski prevaziđeno i daleko i posmatrao se isključivo kao dobra literatura koja nema mnogo veze sa današnjicom. Danas je, s obzirom na zabrinjavajuće i upozoravajuće analogije ovog vremena sa vremenom materijalne i duhovne krize u deceniji uoči Drugog svetskog rata, priča više nego aktuelna. Likovi sa kojima se sudara Doktor kao da su ličnosti koje sve više srećemo oko sebe, ističe Misirača.
Publici koja zaista dugo nije imala na sceni direktan kontakt sa Krležinim opusom, pokušaćemo da približimo činjenicu da je reč o sigurno najvažnijem autoru koji je pisao na srpskoj publici razumljivom jeziku a koji „nominalno” ne pripada srpskoj kulturi. Dijalektički odnos sa Srbijom i srpskom kulturom, sva Krležina oduševljenja i razočaranja spram Srbije i Srba, kao zanimljivo ogledalo nama samima, biće u tom okviru predstave dominantna linija – dramaturškinja Vida Davidović inkorporiraće fragmente iz Krležine proze i esejistike i vratiti nas u čuvenu „pijanu novembarsku noć 1918”, noć veoma važnu za sve nas i noć čije posledice i danas na određen način živimo, najavljuju iz kragujevačkog KST-a.
Ideja je da se predstava radi u koprodukciji Knjaževsko-srpskog teatra iz Kragujevca i Hrvatskog kulturnog centra Beograd, sa premijernim izvođenjem u Kragujevcu 15. februara na Dan Teatra te u nekom naknadno dogovorenom terminu do kraja pozorišne sezone 2021/22. u Beogradu. Na predstavi će se okupiti tim koji čine umetnici iz Kragujevca, Beograda (autor scenskog pokreta Marija Milenković), Banjaluke (dramaturškinja Vida Davidović) i Novog Sada (autor scenskog govora Dejan Sredojević).
Krleža u kragujevačkom Teatru posle pola veka i prvi put od rata
Posle gotovo pola veka, kragujevačka publika će ponovo biti u prilici da čuje briljantnu krležijansku misao. Davne 1974. godine Petar Govedarević je sa tadašnjim prvacima teatra -Ljubom Kovačevićem, Budom Jeremićem, Ljubomirom Ubavkićem Pendulom – sa uspehom postavio dramatizaciju ovog romana.
Sem ove inscenacije, u kragujevačkom pozorištu su igrane i Krležine drame: „Vučjak” (1954) u režiji Milenka Maričića,
„Gospoda Glembajevi” (1968) u režiji Bogdana Jerkovića i „Leda” (1977) u režiji Petra Govedarovića.Reditelj Marko Misirača podseća da, osim postavke komada „U logoru” 1997. Šabačkog pozorišta u režiji Aleksandra Đorđevića, južno od Beograda posle raspada Jugoslavije ovo je prva postavka nekog Krležinog dela u profesionalnim teatrima.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
