Živopis životinja između nauke i umetnosti

Izložba upravo Stabsovih dela u Novoj Pinakoteci sastoji se od 30 slika i više desetina crteža i grafika koje zahvataju višestrani žanrovski spektar ovog slikara. Za izložbu, koja je i najveća izložba Stabsovog dela izvan Engleske, mnogi su muzeji i mnoge renomirane kolekcije iznajmili njegova dela. Iznajmljene su i Stabsove slike iz više privatnih kolekcija engleske aristokratije.

Stabs je rođen 1742. u Liverpulu. Mladost je proveo u Linkolnširu, studirajući anatomiju i sve što se odnosi na konje – njihov rasplod, odgajanje i negu – da bi se, stekavši ugled i slavu kao žanr-slikar – portretista konja i divljih zveri, nastanio u Londonu i živopisao po narudžbinama visoke engleske aristokratije, listom sve zaljubljene u konje, konjske trke i ono što se naziva „Sporting Art“. Stabs je bio briljantan crtač, i sam beskrajni zaljubljenik u konje. Karijeru je otpočeo empirijskim studijama anatomije konja, te je više od jedne godine asistirao u obdukcijama konja, secirajući ih i skicirajući. Tako su 1776. objavljene njegove grafike – vizualizovana anatomija konja – pod naslovom „The Anatomy of the Horse“. Iz tog magijskog hiperfokusiranja na konja kao objekt, izrasla je grandiozna umetnost predstavljanja konja, kojoj u celokupnoj istoriji umetnosti nema ravne. Stabsove slike konja su remek-dela, van i iznad duha i karaktera vremena. Slikarev afinitet ka egzotičnim životinjama – lavovi, panteri, zebre, lovački psi – čini s jedne strane klasični topos engleske umetnosti 18. veka, s druge strane to je pak izraz Stabsove ekscesivne hipofilije. U ovom kontekstu bismo rado naglasili da je o engleskom slikarstvu nedavno objavljena studija iz pera Vernera Buša, jednog od najpoznatijih nemačkih istoričara umetnosti. U njoj su sabrani autorovi eseji koji se odnose na žanr umetnost i istorijsko slikarstvo u Engleskoj u 18. veku. Buš nam pokazuje kako se engleski slikari služe tradicionalnim ikonografskim motivima, ali ih situiraju u novi, savremeni kontekst, postigavši time sasvim novo značenje i dodajući im inovativnu notu. Buš se pri analizi takvih slika koncentriše na povod nastanka slike, zalazeći u kulturni milje umetnika i tendencije onovremenih istorijsko-umetničkih diskursa.

O stilističkom maniru Stabsa bi se moglo samo reći da je reč o naglašeno naturalističkom slikarstvu u kome je empirija temelj estetike. Stabsova karijera je bila vijugava. Najpre je bio slavljen i uzdizan, potom je dugo stajao u senci. Biografi vele da je poslednje godine svoga života proveo u komparativnim studijama anatomije ljudi i životinja, ne stigavši da ih objavi. Pri tom je živeo u siromaštvu, te su, nakon njegove smrti 1806, njegova kuća i imanje u Somerset Street u centru Londona, u neposrednoj blizini Oxford Street prodati, kako bi se poravnao dug u koji je on u starosti zapao. Njegovi blokovi sa skicama, crteži, kao i slike bili su odmah rasprodati. Iz te Stabsove zaostavštine više ništa nije izišlo na svetlost dana. Sredinom osamdesetih godina prošlog veka bila je organizovana velika izložba Stabsovih slika, što se može smatrati inicijalnom tačkom renesanse njegove umetnosti. Ova izložba doprinosi tom revivalu njegovog dela. Samo pre nekoliko meseci, jedna Stabsova slika „Gimcrack on Newmarket Heath“ na aukciji u Londonu dosegla je vrtoglavu sumu od 25 miliona evra. Katalog ove izložbe sadrži eseje profiliranih engleskih i nemačkih specijalista za pitanja engleskog slikarstva i dubinom zahvata i opširnošću tretmana tema prerasta u nezaobilaznu studiju o Stabsovom slikarstvu. Kurator i spiritus rector ove izložbe je Herber W. Rott, jedan od kustosa Nove Pinakoteke čiji je uvodni prilog objavljen u ovom katalogu.