Harmonija i odgonetanje smrti

Nakon dve zbirke pesama i jednog romana (Sve o porodici Fuler) za koji je 2001. godine dobio uglednu književnu nagradu Isidora Sekulić, Milovan Stanković (1969) predstavio se čitaocima zbirkom priča pod naslovom Priče iz Eustahijeve trube. U tematskom smislu zbirka je više pomerena prema metafizičkim, onostranim predstavama života kojima je pisac očito okupiran, ali u suštini priče počivaju na večnoj književno-filozofskoj podlozi koju čine ljubav i smrt, odnosno na osnovici njihove međusobne uslovljenosti. Različite sudbine junaka Stankovićevih urbanih priča neretko poprimaju dimenziju i značenje kobnog i neminovnog osujećenja najdubljih individualnih životnih projekcija, koje ljubav i njena najizrazitija emanacija – strast, vrše nad sudbinom pojedinca. Motivi preljube, ličnih izneveravanja, dramatičnih ljubavnih raskida, uz koje nenametljivo provejava lagani erotski naboj, dominante su u većini od devetnaest ispričanih priča. Ali s druge strane i zagonetka smrti zauzima značajno mesto u mislima Stankovićevih književnih junaka. Odgonetka, dakako, nije jednostavna, ali neke od odgovora pisac nalazi u vremenu što je prošlo i u onom koje dolazi, u stvarnosti koja se može ispoljavati i doživljavati na više načina, a ne samo onako kako je doživljavamo čulima.
Stankovićev intelektualni sklop otkriva pisca promislitelja koji vanredno lepo i sigurno markira situacije ključne za radnju priča, a potom ih jasnim i razgovetnim jezikom književno razvija. Naime, retorički brušeni iskazi i neskrivena težnja ka govornoj finoći predstavljaju temeljnu konstantu Stankovićevog stila. Pored ovoga, on izvrsno poznaje zakonitosti harmoničnog funkcionisanja različitih slojeva književne strukture pa duboko zatomljene emocije svojih junaka uspešno postavlja u estetičku ravan.
Iako među pričama ne postoji tematska povezanost u klasičnom smislu reči – jedne su, naime ekskluzivno fantastičarskog karaktera, a kod drugih je uporišna tematska tačka realnost, odnosno puka svakodnevica iz koje, čini se lako i spontano, klija priča – neprestano prožimanje stvarnog i izmaštanog u svakoj od njih, daje čitavom štivu vanrednu zanimljivost. Najpotpuniju pripovedačku zrelost pisac je pokazao u dvema antologijskim pričama Pad jednog trgovca i Iz knjige propovednika u kojima su slojevi imaginacije jednako ispunjeni jezom efemerije i besmisla kao i nadom da sve ne umire zauvek: naime, iako je jedan čovek ništavan u odnosu na celu vaseljenu, važno je da njegova spoznaja o nadmoći duhovnog nad materijalnim može u nekom trenutku da pomogne drugim ljudima da promene ugao gledanja na svet i sopstveni život, odnosno kako pisac kaže da „obasja hiljadu srca“. Poverenje u život, dakle, stiče se najvišim formama duhovnog stvaranja.