Na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu početkom protekle nedelje predstavljena je petotomna Patrologija episkopa bivšeg zahumsko-hercegovačkog Atanasija (Jeftića), kojom je krunisan njegov rad na sveobuhvatnom delu o svetototačkom življenju, predanju i književnosti koji je započeo pre 35 godina, kad je kao kao vanredni profesor Bogoslovskog fakulteta objavio prvi srpski udžbenik patrologije.
Kao što se 1984. smatra istorijskom za srpsku patrologiju, tako je i objavljivanje istoimenog petoknjižja – prvi tom izašao je 2015, peti 2019, ocenjeno kao važan događaj ne samo za pravoslavnu bogoslovsku misao nego za celokupnu srpsku kulturu.
Kako se čulo na predstavljanju, u hrišćanskoj nauci generalno nema mnogo dobrih Patrologija – u zapadnoj tradiciji svetootačka literatura svodi se na ranu Crkvu, dok se u pravoslavnom predanju ta epoha proteže znatno duže, ali nije mnogo detaljno proučavana – da bi se sada na srpskom jeziku pojavilo “odlično, fundamentalno i sveobuhvatno delo“.
Pozivajući se i sledeći autoritete ruskog teologa Georgija Florovskog i svog duhovnog oca arhimandrita Justina (Popovića), vladika Atanasije piše o životu, učenju, bogoslovlju svetih otaca, prenosi njihove izvorne tekstove, donosi istorijske, hagiografske, liturgijske, saborsko-kanonske izvore i druge uvide u život Crkve iz vremena u kome su živeli.
To je razlog što ovaj prošireni udžbenik i vladika Atanasije i autor Proslova prvog toma vladika zapadnoamerički Maksim (Vasiljević) smatraju svojevrsnom patrološkom čitankom, kojom je obuhvaćena raznolikost crkvenog učenja, uključujući i jeretičke pisce sa kojima su sveti oci ratovali za čistotu vere.
Prema ocenama profesora PBF, Patrologija vladike Atanasija “pokazuje da su sveti oci sebe doživljavali kao tumače biblijskih tekstova, a da uniformnost u pravoslavlju nikome nije predstavljala cilj jer je u pravoslavnom svetu postojala raznolikost, shvatana kao izraz slobode dece božje ujedinjene u ljubavi prema Jevanđelju i jevanđelskoj istini“.
Prvi tom Patrologije posvećen je crkvenim ocima prva tri veka istorije Crkve, od kojih su neki bili i neposredni učenici Hristovih apostola.
U drugom tomu su istočni oci i pisci 4. i 5. veka – od Nikeje do Halkidona (325-451), među koje je pribrojan i car Konstantin Veliki, uz kratku istoriju i saborske dogmate vezane za Simbol vere. Treći tom bavi se svetim ocima i crkvenim piscima istoka od Četvrtog halkidonskog do Osmog Fotijevog vaseljenskog sabora (451-880).
Osim kratke istorije vaseljenskih i pomesnih sabora iz ovog perioda, među svetim ocima i piscima našli su se i car Justinijan Prvi i Dionisije Areopagit.
Podnaslov četvrte knjige je Latinski oci od Nikeje do 11. veka, uz dodatak o Petrovom primatu časti. Peti tom posvećen je svetim ocima i učiteljima Crkve od svetog Fotija (9. vek) i njegovih učenika svete braće Kirila i Metodija do pada Carigrada 1453, a opisuje i pokušaje unije sa Rimom.
Vladika Atanasije, jedini počasni profesor PBF i njegov nekadašnji dekan, već piše šesti tom koji će obuhvatiti period od pada Carigrada do 20. veka.
“Pisati Patrologiju za mene nije ni malo laka stvar. To nije isto što i pisati istoriju stare hrišćanske literature, kako su ovu bogoslovsku struku do danas nazivali mnogi patrolozi. Jer Patrologija je ipak nešto više od hrišćanske literaturne istorije ili istorije srednjovekovne filosofije. Ona je, treba da je, svojevrsni živo(to)pis, ikonopis Svetih i svetlih likova Otaca i Učitelja Crkve, čija istorija i literatura nije bila pa prošla, nego je i nedeljivo povezana sa istorijskim bićem Crkve i svagda prisutna u njenom živom predanju vere, u blagodatnom iskustvu molitvene i slovesno-liturgijske, svetotrojične zajednice sa svim Svetima u istom bogoopštenju i bogopoznanju“, ističe vladika Atanasije u uvodu jednog od tomova Patrologije, čiji su izdavači dve eparhije SPC – Zahumsko-hercegovačka i Zapadnoamerička, u saradnji sa PBF.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
