EHO EURA: Da li su Francuzi sami sebe uročili

 Taj odnos bi se mogao svesti na nešto što ćemo nazvati kulturom podviga, u kojoj prepoznajemo jednu od determinantnih nacionalnih karakteristika francuskog bića. Ta kultura je redovno „odradila“ svoje u većini vrhunskih rezultata francuskog sporta ili njegovih neuspjeha. Na taj način su se, i preko granica sportskog domena, dopisale brojne stranice francuske nacionalne drame.

Ova nova stranica je „za plakanje“, kao što lijepo kaže jedini sportski dnevnik u zemlji. A prethodna, protiv NJemačke, je bila za pamćenje. U četvrtak 7. jula u Marselju je u mermer uklesano kako je francuska reprezentacija već dobila svoje finale. Ali, molimo da vjerujete, predznaci nove drame od tog dana su već lebdili u zraku sve do samog početka igre protiv Portugala. Nešto kao strašan predosjećaj, pa se produžilo kao negativno talasanje i tokom utakmice. A ukradena slika otvorenog autobusa na kom je ogromnim slovima već pisalo „Evropski šampioni“ – autobusa koji je malo prije utakmice prikazan na televiziji kako se u nacionalnim bojama sprema za defile – samo je potvrdila urok.

Poraz u finalu od Portugala ne pogađa u užem smislu samo najvažniju „sporednu“ stvar na svijetu i u društvenom životu. Tu je u prvom redu politika. Jedno je sigurno što će svi priznati: sve mjere bezbjednosti su efikasno funkcionisale i ne zna se ni za pokušaj atentata. Predsjednik Republike Fransoa Oland je, u godini koja prethodi predsjedničkim izborima, istinski očekivao da mu trijumf reprezentacije pomogne da preusmjeri crtu neprestanog pada na infografiji (ne)popularnosti. Iako bi njegova zasluga, da se to desilo, bila nemjerljiva, odnosno zanemarljiva, vlast je ipak računala da bi nova povoljna opšta atmosfera u zemlji, poslije te pobjede, mogla doprinijeti blagoj ali trajnoj promjeni odnosa javnog mnijenja prema vlasti. Oland je prisustvovao svim utakmicama francuske reprezentacije i nijedna nije prošla bez njegovog obaveznog komentara u svojstvu opunomoćenog fudbalskog poznavaoca.

Tim povodom analitičari su podsjetili na korist koju je 1998. godine izvukao Žak Širak, tadašnji predsjednik Republike, iz pobjede francuske reprezentacije na Svjetskom prvenstvu. Širak je tada bio na ljestvici nepopularnosti na nivou usporedivom sa Olandovom pozicijom danas. Niko međutim nije zaboravio dres sa brojem 23 i njegovim imenom na leđima sa kojim se pojavio na tribinama predstavljajući se kao član reprezentacije. Od tog trenutka on je se, na krilima uspjeha trikolora, progresivno nametnuo kao simpatična pozitivna figura. Tako je dotad sigurni gubitnik preokrenuo raspoloženje naroda u svoju korist i na kraju dobio naredne predsjedničke izbore.

Euro 2016 je podstakao i u intelektualnim krugovima nova zapitkivanja o smislu i dimenziji fudbala kao planetarnog fenomena i o svim njegovim „opasnim vezama“. Predloženo je prilično novih doprinosa na temu evolucije same igre – praktično, na terenu ali i njenog duha – na temu novog opijuma za narod, na temu globalizacije pa čak i nacionalnog pitanja i identiteta, na temu odnosa novac – fudbal koju namjerno nismo postavili na prvo mjesto. Kompleksnost i višesmjernost debate bi zahtijevala zaseban pristup. Zapitajmo se ovdje samo kako bi danas prošla tvrdnja koju je svojevremeno izrekao Alber Kami, aktivni golman u doba svoje alžirske mladosti i nobelovac za književnost 1957: „Za sve što znam o moralu, to dugujem fudbalu“. Ovaj citat već 60 godina rabi u ovoj verziji specijalizovana štampa, okultirajući da je u istoj rečenici i istu zaslugu Kami pripisao i pozorištu.

Da se još samo dotaknemo i tzv. geopolitičkog ili geostrateškog aspekta tematike. U tom domenu nezaobilazna pitanja, između puno drugih, se odnose na Svjetsko prvenstvo koje će organizovati Putinova Rusija (baš na tome se insistira: „Putinova Rusija“), ali i ono za 2022 godinu koje je „dato“ Kataru. Znamo, odnosno još potpuno ne znamo, šta se dešava u jednom od svjetskih organa moći sa imenom FIFA. Ako se uzmu u obzir samo klima i nejasna pozicija Katara u odnosu na ono što se podrazumijeva kao međunarodni terorizam, stoji pitanje koliko bi razumnih ljudi glasalo za Katar da nije na najvišoj instanci unaprijed odlučeno „davanje“. A poznato je koliko je važnih glasača-Francuza poduprlo vlasnike Pari Sen Žermena.

Nedaleko od geopolitičke tematike je i jedna knjiga objavljena kao esej u nedelji otvaranja Eura kod jednog od uvaženih francuskih izdavača (Le Seuil). NJen naslov je „Posljednji penal“ a njen autor Điđi Riva je glavni urednik italijanskog nedeljnika L’Espresso. Knjiga je u Italiji objavljena pod naslovom „Posljednji Farukov penal“. Điđi Riva, koji je i po imenu i po prezimenu imenjak slavnog italijanskog golgetera iz šezdesetih i sedamdesetih godina, inače najboljeg strelca „azura“ svih vremena, se vraća na Svjetsko prvenstvo 1990 posebno na utakmicu Jugoslavija – Argentina u četvrtfinalu. Autor se pita šta bi bilo da Faruk Hadžibegić nije promašio peti i presudni jedanaesterac tog 30. juna u Firenci. Faruk vjerovatno ne bi spasio Jugoslaviju, i ona ne bi opstala čak i da je te godine osvojila titulu prvaka svijeta. Kao sto je ni Emir ne bi spasio da se drukčije postavio u tom usijanom dobu.

Ovo o Emiru zato što u Francuskoj mnogi nisu zaboravili da kao ilustracija jednog drugog raskida, koji je tema „Oca na službenom putu“, u pozadini radnje u trenutku epiloga opsesivno teče prenos utakmice Jugoslavija – Sovjetski Savez sa Olimpijskih igara u Helsinkiju 1952.