Tim Radničkog iz 1946 godine Foto: Iz fondova Istorijskog arhiva Šumadije
U godini u kojoj se sa ponosom obeležava vek od osnivanja Sportskog kluba „Radnički” i 120 godina od pojave prve fudbalske lopte u Kragujevcu, Istorijski arhiv Šumadije priredio je fotodokumentarnu izložbu „Istorija jednog sna Radnički 1923-1969”, autora istoričara Slavka Stepanovića.
– U 20. veku fudbal se pozicionirao kao jedan od najznačajnijih društvenih fenomena. Svoju dominaciju započeo je tiho kao „zabava za dokone”, da bi se ubrzo nametljivo i glasno uvukao u svakodnevni život ljudi. Njegov razvojni put predstvalja segment opšte istorije ljudskog društva koji proizilazi iz kompleksnih društvenih težnji i odnosa. U njegov razvoj utkani su svi oni procesi koji čine istoriju jednog naroda, podneblja ili epohe, kaže za Danas Stepanović, viši arhivista iz kragujevačkog Istorijskog arhiva Šumadije.
Po njegovom mišljenju „u skladu sa takvom konstatacijom”, zadatak je društvenih nauka da ukažu na mesto fudbala u savremenom društvu, na njegovu društvenu prirodu i kulturnu vrednost i na njegov simbolički, politički i ekonomski potencijal.
– Ova izložba predstavlja pokušaj da se u što širem spektru sagleda i posvedoči kompleksna društveno-politička svakodnevica i okolnosti koje su utkane kroz vekove u kojim je nastajao, gradio i izgradio svoju instituciju i kragujevački Fudbalski klub „Radnički”, ističe autor postavke, koja je posvećena prvom delu istorijata kragujevačkih „Crvenih đavola” od njihovog osnivanja do prvog ulaska u Prvu saveznu fudbalsku ligu ondašnje Jugoslavije – „kada je san ostvaren”.
Prema strukturi izložba je koncipirana tako da svojim sadržajem prikaže faktografski prikaz razvoja „fodbala” od njegovih prvih pojava, uspostavljanja zvaničnih pravila 1863. u Londonu te njegove ekspanzije širom sveta, koja se s kraja 19. veka neminovno javlja i u tadašnjoj kraljevini Srbiji.
– Stvaranjem Kraljevine SHS dolazi i do institucionalizovanja ovog sporta i formiranja zvaničnog državnog takmičenja. Centrani deo izložbe podeljen u dve faze prati razvojni put kragujevačkog „Radničkog” kluba od inicijative za njegovim formiranjem, do 1969. godine i najvećeg uspeha u tadašnjoj istoriji kluba, plasmana u društvo najboljih jugoslovenskih klubova tog vremena, Prvu saveznu ligu, pojašnjava istoričar Stepanović.
Obzirom da autor dolazi iz reda arhivskih poslenika njegova primarna ideja, bazirana je na želji da se pokaže i dokaže značaj ove ustanove – Istoijskog arhiva Šumadije, po pitanju rekonstrukcija događaja iz naše prošlosti, ne samo u temama koje su bazirane na nacionalnim vojnim i političkim sadržajima već i na jednoj naizgled svakodnevnoj i sporednoj pojavi koja zapravo oslikava kako društvene tendencije, političke okolnosti tako i težnje i različite uticaje u datom trenutku.
– Prateći razvojni put jednog fudbalskog kluba u Kragujevcu kroz dva potpuno različita, zapravo suprotstavljena politička sistema, monarhističkog a zatim komunističkog možemo sagledati sve one transformacije i izazove sa kojima su se suočavali obični ljudi u procesu opšte svakodnevice. Uticaj globalnih društvenih pojava kako na državnom tako i na lokalnom nivou, posebno izraženu u ratnim okolnostima, kao što je to i bio slučaj u predvečerje i tokom Drugogo svetskog rata, kroz prizmu sportkih događanja, daju drugačiji pristup pa samim tim i neka nova razmišljanja i zaknjučke, kaže on.
Zanimljivost ljudskih sudbina i apsurd slučaja, po mišljenju autora, vrlo često sakriven od posmatrača iako naizgled pred njegovim očima predstavlja primer „arhitekte srpskog fudbala” ovekovečen u liku i delu Danila Stojanović, čuvenog Čika Dače.
– Njegovo ime s ponosom danas nosi gradski stadion u Kragujevcu, ali verujem da sa njegovom misijom, životom i sveobuhvatnim pregnućem mnogi ne samo u Kragujevcu već širom zemlje danas nisu upoznati. Čika Dača, osnivač kragujevačke Šumadije 1903. jedan od rodonačelnika fudbala i celoživotnih posvećenika ovom sportu, prošao je kroz sve društvene promene i različite faze razvoja fudbala kao veoma bitan akter, ali i učesnik ratova 1912-1918, te svedok života u Srbiji tokom okupacije 1941-1944. godine, navodi naš sagovornik.
Stepanović naglašava, što je i deo postavke, i to da je Danila Stojanovića – Čika Daču za doprinos razvoju fudbalskog sporta Prezidijum narodne skupštine nagradio mesečnom apanažom koju možemo posmatrati kao prvu nacionalnu penziju dodeljenu nekom sportskom trudbeniku za doprinos razvoja ovog sporta.
– Kroz ovu izložbu prikazan je samo mali deo iz njegove veoma bogate životne priče, koja zasigurno zaslužuje da bude u nekom budućem vremenu ispričana i prikazana široj javnosti, smatra Stepanović.
Prikaz fudbala nakon Drugog svetskog rata na postavci „Istorija jednog sna” obuhvata promene u društvenom uređenju koje su nastale uspostavljanjem nove komunističke vlasti, kako na unutrašnjem planu tako i kroz uticaje i odnose međudržavnih politika.
– Primer takve spoljnopolitičke situacije ogled se kroz krizu informbiroa i njen uticaj na sportska dešavaljnja. U godinama previranja, uspostavljanja novog modela rukovođenja, razvoj kluba oslikava društveni tok. Lutajući između želj i mogućnosti, suprotstavljnjen sopstvenim ambicijama i realnim dometima, „Radnički” je priolazio kroz godine, tražeći i gradeći sopstveni izraz, koji će na kraju rezultirati jednom fantastičnom generacijom ljudi koja će ostvariti san svih svojih prethodnika, završava Stojanović.
Po njegovim rečima, kada govorimo o nekoj društvenoj pojavi, da ne kažemo fenomenu koji traje i odoleva decenijama, jako je teško izdvojiti jedan segment koji će zapravo oslikatiu suštinu.
– S tim u vezi ova izložba je pokušaj prikaza jednog dela te ptiče, čiji je primarni cilj bio da privuče pažnju posmatrača i evocira sećanje, pokrene razmišljanje i iznedri pitanje, zaključuje istoričar Slavko Stepanović
Fotodokumentarna izložba „Istorija jednog sna Radnički 1923-1969” u Istorijskom arhiv Šumadije u Kragujevcu otvorena je do kraja godine.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
