Azerbejdžan obeležava 30 godina od genocida u Hodžaliju

Jedan od najtežih zločina počinjenih nad civilnim stanovništvom tokom decenija jermenske agresije na Azerbejdžan, i najtragičnija stranica Prvog karabaškog rata, bilo je uništenje grada Hodžali i genocid nad njegovim stanovništvom. Pre sukoba, Hodžali, koji se nalazi u regionu Karabah u Azerbejdžanu, bio je dom za više od 7.000 ljudi: muškaraca, žena, dece, porodica.

Oktobra 1991. godine grad su opkolile Oružane snage Jermenije. Tokom noći, 25. februara 1992. godine, nakon masovnog artiljerijskog bombardovanja Hodžalija, Oružane snage Jermenije, uz pomoć bivšeg pešadijskog gardijskog puka SSSR-a br.366, čiju su većinu činili Jermeni, nasilno su preuzele kontrolu nad Hodžalijem. Osvajači su uništili grad i, sa posebnom brutalnošću, sprovodili nasilje nad njegovim civilnim stanovništvom.

Nasilno je proterano 5.379 stanovnika grada. Svirepo je ubijeno 613 ljudi, uključujući 63 dece, 106 žena i 70 staraca. 1.275 je zarobljeno, uzeto za taoce i mučeno, a 487 je ranjeno. Sudbina 150 zarobljenih, uključujući 68 žena i 26 dece, do danas je ostala nepoznata. Akcije Oružanih snaga Jermenije razorile su porodice. Osam porodica je ostalo bez ijednog preživelog člana. 130 dece je izgubilo jednog roditelja, dok je 25 dece ostalo bez oba roditelja.

Masovna ubistva civila u Hodžaliju proistekla su iz politike etničke mržnje i rasne diskriminacije protiv Azerbejdžanaca, koja se u Jermeniji sprovodila na državnom nivou. To je dovelo do ubijanja nevinih ljudi samo na osnovu njihove etničke pripadnosti. Zločini počinjeni u Hodžaliju bili su sastavni deo jermenske politike sistemskog nasilja nad Azerbejdžancima.

Masakr u Hodžaliju i drugi zločini koje je Jermenija počinila tokom svoje agresije na Republiku Azerbejdžan, uključujući ratne zločine, zločine protiv čovečnosti i genocid, predstavljaju teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava i osnovnih ljudskih prava. Prekršena je Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida; Konvencija protiv torture i drugih svirepih, neljudskih ili ponižavajućih kazni ili postupaka; Međunarodna konvencija o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i dr.

Do sada su nacionalna zakonodavna tela 17 zemalja, kao i 24 države SAD-a, Organizacija islamske saradnje i Organizacija turkijskih zemalja usvojili niz rezolucija i odluka kojima se osuđuje masakr civila u Hodžaliju i karakteriše kao zločin protiv čovečnosti i čin genocida.

U svojoj presudi od 22. aprila 2010. godine, Evropski sud za ljudska prava došao je do važnog zaključka u vezi sa zločinima počinjenim u Hodžaliju, proglasivši postupke onih koji su počinili zločine kao „dela posebne težine koja mogu predstavljati ratne zločine ili zločine protiv čovečnosti”.

Prema međunarodnom pravu, države imaju odgovornost da istraže zločine poput onih koje su počinile jermenske snage u Hodžaliju i krivično gone počinioce. Međutim, Jermenija do danas nije procesuirala nikoga od odgovornih za zločine počinjene u Hodžaliju.

Britanski novinar Tomas de Val je citirao tadašnjeg ministra odbrane i bivšeg predsednika Jermenije Serža Sargsjana, koji je priznao krivicu, rekavši: „Pre Hodžalija, Azerbejdžanci su mislili da su Jermeni ljudi koji ne mogu dignu ruku na civilno stanovništvo. Mi smo uspeli da razbijemo taj stereotip“ (Thomas de Waal, „Black Garden: Jermenija i Azerbejdžan kroz mir i rat“ (Njujork i London, New York University Press, 2003, str. 172).

Namerno targetiranje civilnog stanovništva Azerbejdžana nastavljeno je tokom vojnih operacija koje je Jermenija sprovodila od 27. septembra do 10. novembra 2020. godine. Ciljanim napadima na civilno stanovništvo i civilnu infrastrukturu azerbejdžanskih gradova kao što su Gandža, Barda, Tartar, koji se nalaze na znatnoj udaljenosti od ratne zone, Jermenija je pribegla istoj terorističkoj taktici kao i 1992. godine. Ovoga puta upotrebom savremenih tipova oklopnih vozila, raketnih bacača i kasetne municije, Jermenija je još jednom ponovila nezakonite napade i ubijala nedužne azerbejdžanske civile.

Republika Azerbejdžan smatra da će kontinuirane mere koje se preduzimaju na nacionalnom nivou, kao i u okviru postojećeg međunarodnog prava, poslužiti za okončanje politike nekažnjivosti i privođenje pravdi odgovornih za teške zločine koji su počinjeni tokom agresije Jermenije nad Azerbejdžanom.

Koristimo ovu priliku da se prisetimo žrtava masakra u Hodžaliju i da očuvamo njihovo stradanje u našem kolektivnom nacionalnom sećanju. Neka počivaju u miru.