„Besmrtnici“ prihvatili feminizaciju jezika

Osporavane imenice francuskog jezika, takozvani socijalni femininativi, kao što su sapeuse-pompiere (vatrogaskinja), auteure (autorka) ili policiere (policajka), moći će nesmetano da se koriste u javnoj komunikaciji. Četvoročlana komisija konzervativne francuske akademije je tako napravila dugoočekivani korak ka jednakosti muškaraca i žena u jeziku, u čemu je i poslednja među frankofonim državama, u kojima su ženski nazivi uobičajeni već četrdeset godina.

Francuska akademija, koju je osnovao Kardinal Rišelje 1634. godine, ima oko četrdeset stručnjaka za jezik, poznatih i pod nazivom Besmrtnici (Les Immortels), koji već vekovima vode brigu o promenama i očuvanju francuskog jezika. Većinu članova čine muškarci, uglavnom iznad 70 godina, a prva žena je za članicu Akademije izabrana tek 1980. godine.

Poslednji pokušaj uvođenja ženskih naziva za zanimanja i titule koji je Akademija zabranila bio je 2014. godine. Tada je ukinuta upotreba naziva kao što je Madame la Maire (gradonačelnica), na čemu je insistirala gradonačelnica Pariza Ana Idalgo za svoju funkciju. Osporavalo se i takozvano inkluzivno pisanje, oblici koji u jednoj reči sadrže i muški i ženski naziv razdvojen tačkama (npr. lecteur.rice.s – čitalac/čitateljka). Francuska akademija je tvrdila da takav način pisanja predstavlja opasnost za francuski jezik, smatrajući da je muški rod imenice neutralan i da ga treba koristiti i za žene.

Rasprave o rodu i jeziku započinju, najpre u engleskom, još 60-ih godina, sa prvim lingvističkim podacima o tome na koji način su žene u jeziku diskriminisane. Postoje i brojna istraživanja (u francuskom, nemačkom, holandskom…) koja pokazuju da muški gramatički rod nije neutralan, već da se u svesti govornika/ca povezuje sa biološkim polom. Načelni zaključak je da se korišćenjem muškog roda pri imenovanju žena zamagljuje njihova društvena uloga i obezbeđuje dominacija muškaraca. U većini evropskih zemalja su prihvaćeni novi pristupi rodu i jeziku i u okviru jezičkih politika utvrđene rodno osetljive jezičke prakse u javnoj komunikaciji.

Kako se prave imenice

Mada u mnogim jezicima postoje izvesne teškoće pri tvorbi ženskih imenica, u francuskom je uglavnom jednostavno. Kod nekih reči je dovoljno samo promeniti muški član le u ženski član la (la juge – sutkinja, umesto le juge – sudija). Ženski oblik se može tvoriti i dodatkom -e na kraju imenice u muškom rodu koja završava suglasnikom, kao što expert (stručnjak) u muškom rodu postaje experte (stručnjakinja) u ženskom rodu. Najviše problema ima sa imenicama koje znače zanimanja u vrhu hijerarhije, što nije slučaj samo u francuskom.