Da li su Sjedinjene Države na ivici još jednog građanskog rata?

Bivši predsednik Donald Tramp bio je možda najglasniji prognostičar, upozoravajući da bi zemlja bila pretvorena u „duševnu bolnicu“ ako krivične optužbe protiv njega dovedu do poraza na izborima 2024.

Danas čak i naizgled svakodnevne političke procedure takođe mogu rezultirati obećanjima o nasilju. Kada je američki Vrhovni sud u januaru stao na stranu Bajdenove administracije, dozvoljavajući federalnim graničnim agentima da uklone žicu za izolaciju koju je postavila država Teksas, neki na izabranim funkcijama rekli su da je to znak građanskog rata.

U svojoj proceni pretnji za 2024. Ministarstvo za unutrašnju bezbednost predviđa da će, između ostalih pretnji, izborni ciklus 2024. biti „ključni događaj za moguće nasilje“.

U svojoj knjizi iz 2022. „Kako počinju građanski ratovi: i kako ih zaustaviti“, poznata politikološkinja Barbara F. Volter tvrdi da smo „bliži građanskom ratu nego što bi bilo ko od nas želeo da veruje“ zbog toksične mešavine političkih ekstremizama i polarizacija, društveni i kulturni tribalizam, popularno prihvatanje teorija zavere, proliferacija oružja i dobro naoružanih milicija i erozija vere u vladu i liberalnu, zapadnu demokratsku državu.

Među ključnim faktorima koje ona navodi je akceleracionizam — koji Volter opisuje kao „apokaliptično verovanje da je moderno društvo nepopravljivo i da se njegov kraj mora ubrzati kako bi se mogao uspostaviti novi poredak“.

Akceleracionizam je prihvaćen od strane spektra belih supremacista, belih nacionalista, rasista, antisemita, ksenofoba i antivladinih militanata kao jasan poziv na revoluciju.

Oni gorljivo veruju da je moderna zapadna, liberalna država toliko korumpirana i nesposobna da je neisplativa i da mora biti uništena da bi se stvorilo novo društvo i način upravljanja.

Sa Zapadom koji je navodno na ivici kolapsa, pristalice akcelekcionizma tvrde da je potrebna nasilna pobuna da bi se demokratija gurnula preko ivice.

Podsticanje podela i polarizacije kroz nasilne napade na rasne manjine, Jevreje, liberale i moćne elite, i na taj način proizvesti kataklizmični kolaps postojećeg poretka i, shodno tome, provocirati drugi građanski rat, predstavlja zalihu akcelekcionizma.

Ali ova teroristička strategija je u stvari deo duge tradicije ekstremnog, destabilizirajućeg nasilja krajnje desnice. Da bismo razumeli zašto, i da bismo te događaje stavili u širi kontekst, 6. januar 2021. treba posmatrati kao još jednu prekretnicu u putanji koja je započela kasnih 1970-ih i dobijala zamah tokom 1980-ih.

Njena evolucija je usporila nakon događaja posle bombaškog napada u Oklahoma Sitiju 1995. ali je dobila novu svrhu nakon što je Barak Obama izabran za predsednika 2008. i Velika recesija zaprepastila zemlju te iste godine.

I naknadno je 2010-ih naoružana društvenim medijima i dodatno osnažena febrilnom retorikom i polarizacijom politike koja je nastavila da deli Ameriku.

Stiven Sajmon i Džonatan Stivenson, dva bivša radnika Saveta za nacionalnu bezbednost sa dubokim znanjem o sektaškim sukobima u Severnoj Irskoj i na Bliskom istoku, na sličan način su opisali situaciju u kojoj bi situacija u Sjedinjenim Državama lako mogle da preraste u građanski rat.

Zemlja, pišu oni, „sada se čini u stanju ‘nestabilne ravnoteže’ – termin koji potiče iz fizike da opiše telo čije će blago pomeranje prouzrokovati da ga druge sile udalje još dalje od prvobitnog položaja“, povećavajući rizik da bi nasilna akcija mogla gurnuti Sjedinjene Države u haos i nered koji akcelekcionisti tako očajnički žele.

Najturobnija je procena, međutim, kanadskog novinara Stivena Marka, koji u svojoj knjizi „Sledeći građanski rat iz 2022:Depeše iz američke budućnosti“ tvrdi da je novi američki građanski rat neizbežan.

„SAD se bliži kraju. Pitanje je kako“. Po njegovom mišljenju, „Sjedinjene Države se spuštaju u onu vrstu sektaškog sukoba koji se obično nalazi u siromašnim zemljama sa istorijama nasilja, a ne sa najtrajnijom demokratijom i najvećom ekonomijom na svetu“.

Koliko god takve tvrdnje bile grozničave i alarmantne, iza ovih strahova stoji više od zrna istine. Istraživanje iz 2021. koje su sproveli Centar za demokratiju i građanski angažman Univerziteta Merilend i Vašington post otkrili su da skoro četvrtina demokrata i 40 odsto republikanaca veruje da je upotreba nasilja protiv vlade „donekle opravdana“.

Ovo je najveći procenat ispitanika na ovo pitanje koji datira više od dve decenije.

Ova zabrinutost jedva da se smanjila, prema novom istraživanju koje su nedavno sproveli i Post i isti centar Univerziteta Merilend 2024.

„Republikanci su više naklonjeni onima koji su upali na Kapitol SAD i veća je verovatnoća da će Donalda Trampa osloboditi odgovornosti za napad“, objavio je Vašington post, „nego što su bili 2021“.

Ali ni ankete ni predviđanja nisu proročanstvo. Iako mislimo da je verovatnoća građanskog rata relativno mala – velikim delom zato što političke podele Amerike više ne spadaju u jasne geografske kategorije kao što su sever protiv juga, niti se koncentrišu oko jednog spornog pitanja kao što je ropstvo – zemlja se sada suočava sa različitim vrstama pretnji.

Prkoseći jednostavnim razlikama između crvene države i plave države ili urbanih i ruralnih podela, potencijalno je verovatniji drugačiji oblik nasilja, koji se više manifestuje kao održivi terorizam širom zemlje nego kao organizovani separatizam.

Zapamtite da Sjedinjene Države vode svet – daleko – po broju vatrenog oružja u privatnim rukama. Iako Sjedinjene Države čine samo četiri svetske populacije, one čine oko 40 odsto svetskog vatrenog oružja, prema Small Arms Survey, nezavisnom istraživačkom projektu sa sedištem u Švajcarskoj.

Procenjuje se da u Sjedinjenim Državama postoji 393 miliona komada vatrenog oružja u privatnom vlasništvu – više od jednog pištolja po osobi. U stvari, u Sjedinjenim Državama ima više oružja koje drže civili nego u ostalih 25 najboljih zemalja sveta zajedno.

Zaista, u Sjedinjenim Državama je 2020. kupljeno više oružja — skoro 23 miliona — nego bilo koje druge godine.

Među najvatrenijim braniocima prava iz Drugog amandmana su ljudi koji izražavaju želju za novim građanskim ratom. Prava na oružje su takođe naelektrisala pokret milicije početkom 1990-ih i odigrala veliku ulogu u motivisanju Timotija Mekveja da izvrši bombaški napad u Oklahoma Sitiju 1995. godine, najsmrtonosniji teroristički napad na američkom tlu do 11. septembra 2001. godine.

Ako Sjedinjene Države izbegnu stvarni građanski rat, nije teško zamisliti razne mračne scenarije koji obuhvataju niz potencijalno politički nasilnih događaja koji bi destabilizovali zemlju, dodatno učvrstili postojeće podele i ozbiljno doveli u pitanje sposobnost naše vlade da zaštiti svoje građane.

U svojoj knjizi iz 2023. o eroziji demokratskih normi u Americi, tadašnji predsednik Saveta za spoljne odnose Ričard Has je ukazao na mogućnost da se SAD suoče sa verzijom dugotrajnih „nevolja“ Severne Irske.

„Ako postoji model za ono čega se trebamo plašiti“, upozorava Has, „to dolazi iz Severne Irske i nevolja, trodecenijske borbe koja je počela kasnih 1960-ih koja je uključivala više paravojnih grupa, policije i vojnika i rezultirala nekim 3.600 smrtnih slučajeva i naglo smanjenje lokalne ekonomske proizvodnje“.

Vodeći američki borci za nadmoć bele rase, koji su dugo bili među najistaknutijim zagovornicima građanskog rata i pobune, naveli su severnoirski uzor i eminentnu terorističku organizaciju u provinciji, Irsku republikansku armiju (IRA), kao vredne da se na njih ugleda.

„Uskoro će naša sopstvena verzija ’Problema’ biti široko rasprostranjena“, napisao je Robert Majls, jedan od prvih vođa američkog nasilnog krajnje desničarskog podzemlja, pod svojim nordijskim kodnim imenom „Fafnir“ na onlajn forumu iz 1980-ih.

„Obrasci operacija IRA-e će se videti širom ove zemlje. Uskoro, Amerika postaje nova Irska.”

Uprkos konačno uspešnoj sertifikaciji predsedničkih izbora 2020.; hapšenja preko 1.000 izgrednika koji su učestvovali u napadu na američki Kapitol 6. januara 2021.; priznanja krivice ili osude u najmanje polovini tih slučajeva; i uglavnom mirnih događaja u vezi sa međuizborima 2022., pretnja ekstremno desničarskog terorizma u Americi se nastavlja.

Imajući u vidu dugu istorijsku putanju koja je kulminirala događajima od 6. januara, kontinuirano širenje i prodor teorija zavere i rastući rasizam, antisemitizam i ksenofobija koji su ušli u glavni tok političkog i društvenog diskursa u Sjedinjenim Državama, zajedno sa lako dostupnim oružjem , potencijal za nove akte nasilja u porodici, politički motivisanog – uključujući masovne pucnjave, napade na kritičnu infrastrukturu, bombaške napade i druge napade – ne može se odbaciti ili ignorisati.

Hofman je viši saradnik za borbu protiv terorizma i domovinske bezbednosti u Savetu za spoljne poslove i profesor na Univerzitetu Džordžtaun. Ver je naučni saradnik u Savetu za spoljne poslove i vanredni profesor na Univerzitetu Džordžtaun i Univerzitetu DeSales.

Ovaj članak je delimično adaptiran iz njihove nove knjige, „Bog, oružje i pobuna: Terorizam krajnje desnice u Americi“ (Columbia Univ. Press).

Stavovi izraženi u ovom komentaru su njihovi.