Da li zapadne firme još uvek finansiraju Putinov rat?

Najveći strani poreski obveznici u Rusiji dolaze iz Sjedinjenih Država i Nemačke.

Upravo američke i nemačke firme još uvek indirektno finansiraju rusku državu, uprkos ruskom agresorskom ratu protiv Ukrajine. To je osnovna poruka studije Kijevske škole ekonomije. Prema podacima ukrajinskih ekonomista, više od dve trećine nemačkih preduzeća koja su pre rata bila aktivna u Rusiji još uvek je tamo – ukupno 262.

U svojoj analizi objavljenoij pod naslovom „The Business of Staying“, ekonomisti pozivaju zapadne kompanije da što pre napuste Rusiju, a smatraju i da bi „države trebalo da uvedu mere odvraćanja kao što su novčane kazne, ograničenja pristupa ugovorima i isključenje iz javnih nabavki“.

Cveta posao s duvanom, robom široke potrošnje i automobilima

Reč je prvenstveno o cigaretama, robi široke potrošnje poput hrane, higijenskih artikala ili drugih svakodnevnih proizvoda, kao i automobilima s kojima su strane kompanije ostvarile najveću prodaju u Rusiji u 2022. godini.

Gledajući spisak kompanija aktivnih u Rusiji pojavljuju se poznata imena kao što su Filip Moris, Japan Tobako, Pepsi, Danon, Mars, Prokter i Gembl, kao i nemački koncern Metro. Osim Metroa, na spisku deset stranih kompanija s najvećim prometom i velikim poreskim obveznicima, nema nijedne druge nemačke firme.

Kineski „penjači na lestvici“ su upečatljivi: proizvođači automobila Čeri, Hajer, Džili i Haval bili su među deset stranih kompanija s najvećim rastom prodaje u 2022. godini.

Prema studiji, strane firme u Rusiji 2022. su ostvarile prodaju od 214 milijardi dolara i dobit od 14 milijardi dolara. Prema proračunima autora studije, oni su ruskim poreskim vlastima platili 3,5 milijardi dolara na ime poreza na dobit. Čineći to, oni su „doprineli finansiranju ratnih napora Kremlja“, pišu autori.

Samo preduzeća sa sedištem u EU ostvarila su u 2022. promet od 75 milijardi dolara i platila 594 miliona dolara poreza na dobit.

Dve trećine svih poreza na dobit firmi iz EU koje su 2022. bile aktivne u Rusiji, odnosile su se na nemačke kompanije. Njihov promet u prošloj godini iznosio je 23 milijarde dolara, a u Rusiji su platili 402 miliona dolara poreza na dobit.

Kijevski ekonomisti svoje proračune baziraju na podacima firmi i informacijama iz zvaničnih ruskih izvora.

Međutim, autori studije priznaju da se u slučaju svih ispitanih aktivnosti radi o legalnim poslovima na koje sankcije ne utiču. Te argumente navode i zapadne kompanije. „Naše poslovanje s Rusijom „u potpunosti ispunjava zahteve sankcija EU“, navodi se u jednom saopštenju nemačkog maloprodajnog giganta Metro.

Realne brojke tek 2023

Mihael Harms, generalni direktor Odbora za Istok udruženja nemačke privrede, za DW kaže da su mnoga nemačka preduzeća u međuvremenu napustila rusko tržište ili su u procesu povlačenja. To posebno pogađa velike firme s visokim prihodima. Dva proizvođača automobila, Folksvagen i Mercedes Benc, u međuvremenu su prodali svoj ruski posao.

„Ali, za povlačenje s nekog tržišta potrebno je vreme i izdržljivost. Nemačko-ruski ekonomski odnosi već su se dramatično promenili. Godine 2022, nemački izvoz u Rusiju gotovo se prepolovio. Uvoz iz Rusije čak je pao za 90 odsto od početka 2023. Ti podaci se, naravno, još ne vide u statistici za 2022“, napominje Harms.

Prihodi Rusije verovatno će biti još veći

Ove 3,5 milijarde dolara koje su strane kompanije ulile u blagajnu Vladimira Putina na ime poreza, međutim, nije sve. Autori studije ističu da ruska država ima koristi i od poreza na dohodak koji se plaća zaposlenima u stranim kompanijama, ali i od drugih prihoda, poput poreza na dodatu vrednost. „Ovo je samo vrh ledenog brega i verovatno značajno potcenjivanje ukupnih poreskih izdataka“, pišu ukrajinski autori studije.

Koliko su važne poreske milijarde?

„Mnogi zapadni komentatori procenjuju da Putin zarađuje milijarde u spoljnoj trgovini kako bi finansirao invaziju, zahvaljujući visokim cenama robe, slabosti zapadnih sankcija i izbegavanju sankcija“, navodi Džefri Sonenfeld, ekonomista na američkom univerzitetu Jejl u članku za magazin Tajm od 30. juna.

Međutim, zbog ograničenja cena nafte od strane međunarodne zajednice, prihod je u velikom padu. Zarada od izvoza nafte maksimalno može da pokrije troškove proizvodnje – ako ih uopšte pokriva, piše Sonenfeld. „Cene energenata poput nafte i prirodnog gasa niže su danas nego pre invazije, isto kao i pšenica, drvo, metali i gotovo svaka roba koju Rusija proizvodi.“

Često se previđa da Putin svoju invaziju na Ukrajinu ne finansira samo „izvozom sirovina u susedne zemlje ili izbegavanjem sankcija, već i ’kanibalizacijom’ ruske privrede“, naglašava Sonenfeld. On ukazuje na procene analitičara koji navode da rat u Ukrajini Kremlj košta oko milijardu dolara dnevno.

Kao autoritarni diktator koji ima pristup ka više od 70 odsto ruske privrede, Putin zapravo nikada neće ostati bez novca, tvrdi međutim Sonenfeld u članku za Tajm koji je napisao zajedno sa svojim kolegom sa Jejla, Stivenom Tijanom. Putin uvek može da „pronađe novac ispod kauča (…) ili da iznudi novac za sendvič od druge dece (tj. oligarha) tokom velikog odmora u školi“, pišu američki ekonomisti sa Jejla o Putinovim finansijskim mogućnostima.