Francuska bolesna od svojih predgrađa

Kolektivna memorija je skoro zaboravila da je predgrađe u istorijskoj perspektivi često označavalo područje koje je povlaštenim klasama služilo da odstupe od vreve i gužve velikog grada.

Iako se već sve bilo preokrenulo prije skoro pedeset godina, ostao je u svakodnevnom jeziku, sve do kraja XX vijeka, ironičan trag te istorije u izrazu „feud komunističke partije“, izrazu koji je označavao svaku opštinu u tzv. crvenom pojasu u pariskoj oblasti sa komunistima na lokalnoj vlasti. U tom pojasu, od 165 opština koje su, zavisno od perioda, imale komunistu za gradonačelnika, danas je, nakon posljednjih izbora 2014. godine, ipak ostalo još 38 komuna sa komunistom (ili simpatizerom) na čelu izvršne opštinske vlasti. Tu su, na lokalnom nivou, u stvari posljednja uporišta Komunističke partije Francuske čiji je uticaj na nacionalnom nivou praktično zanemarljiv.

Ovo malo detaljnije podsjećanje ovdje je korisno jer problematična predgrađa za koja danas Francuska traži formulu „nacionalnog pomirenja“ se najčešće nalaze u ovoj kategoriji opština. Teško je odmjeriti koliki je udjel u sadašnjoj ekonomskoj, socijalnoj, etničkoj, kulturološkoj… situaciji tih naselja to što su se decenijama nalazila u nepovoljnom opštem kontekstu kapitalističkog sistema. Ali činjenica je da sociolozi, a zatim i mediji (koji ne oklijevaju pred pogodnim formulacijama) neumorno ponavljaju frazu o „izgubljenim teritorijama republike“.

Sve vlade, od Miteranovog doba (i njegovog pokreta „Ne diraj mi u drugara“ i marševa sa raznih strana Francuske mladih arapskog porijekla), pa do skorašnje Makronove inicijative (s kojom ćemo zaključiti tekst) pokušale su prekinuti ponavljanje više-manje istog scenarija: tenzija-incident-bunt-drama.

Posljednja epizoda se odvija u Nantu 3. jula: mladić Bubakar Fofana, 22 godine, za kojim postoji potjernica jer bi već trebao biti u zatvoru, pokušava da izbjegne policijsku kontrolu. Policajci tvrde da je pokretom kola unazad povrijedio jednog od njih. Mladić je umro od metka u vrat koji je ispalio drugi policajac. Očevici daju kontradiktorna svjedočenja. Tri kvarta Nanta su poprište velikih nereda koje zvanični jezik naziva „urbanim nasiljem“.

Kvart je ovdje ime za četvrt grada Nanta ali ta se riječ u novom proširenom značenju (kao i riječ „naselje“) sve više upotrebljava kako bi se podvukla neka vrsta ekstrateritorijalnosti. Kvart i naselje su sinonimi za geto. Kaže se za nekoga: „Odrastao je u kvartovima“ ili „odrastao je u naselju“, što podrazumijeva da postoji kategorija Francuza drugog reda. Ovo se najviše odnosi na sinove i kćeri emigracije, uglavnom po zakonu rođene Francuze, ali za koje riječ integracija nema smisla jer je ona bila promašeni cilj njihovih djedova ili očeva. Drugi koncept – asimilacija – je za nove generacije još neprihvatljiviji.

Veliki bunt 2005. godine je bio spontani pokret u predgrađima protiv diskriminacije, nezaposlenosti i socijalne bijede. On je već potvrdio da su predgrađa izmakla svakoj kontroli vlasti. Kontrola je prešla u ruke dilera i ostalih kriminalnih grupa. Policija niti ne ulazi u određena naselja. Kompetentni analitičari najavljuju da će novi bunt kog se svi pribojavaju biti organizovani pokret mržnje sa značajnim posljedicama. Zna se da predgrađa ne samo što nisu očišćena od „ološa“ (termin je Sarkozijev, iz vremena kad je bio ministar unutrašnjih poslova) nego da su i svi teroristički atentati posljednjih godina krenuli iz tih „osjetljivih kvartova“.

Žan-Luj Borlo, bivši ministar za politiku grada, nesuđeni premijer, pod Sarkozijem, nedavno je po porudžbini Emanuela Makrona, predao premijeru svoj „Plan za predgrađe“ koji sadrži program od 19 ambicioznih mjera čijom primjenom bi se moglo krenuti ka „nacionalnom pomirenju“. Detalji predloženih mjera nisu relevantni za našeg čitaoca koliko je značajna njihova globalna intencija. Izraz „spasavanje predgrađa“ ovdje označava mjere koje idu od renovacija u domenu urbanizma, preko školskih i visokoškolskih reformi, do kreacije više desetina hiljada radnih mjesta.

„Plan Borlo“ je u javnosti dočekan sa priličnom dozom podrške. Entuzijazam je ublažen u političkoj sferi nakon što je Emanuel Makron, kom se inače Žan-Luj Borlo činio lično i politički bliskim, izjavio da njegova vlada nije čekala taj novi plan da bi preduzela konkretne mjere. Taj plan je vjerovatno bio za Makrona isuviše socijalno obojen. Nova prilika da se ne zaboravi njegova istorijska misao: „Željeznička stanica je mjesto gdje se mogu susresti ljudi koji uspijevaju i ljudi koji su ništa“.