Između čežnje i rizika iščeznuća

Šarl de Gol, kome nije nedostajalo mojsijevske vokacije, nazvao je prelaskom pustinje period između 1946. i 1958. godine kad se sticajem okolnosti, ali i zbog lične nepomirljivosti, našao daleko od vlasti.

Socijalistička partija Francuske je započela svoj prelazak pustinje poslije trijumfa Emanuela Makrona i istorijskog poraza na izborima za Skupštinu 2017. godine. Biračko tijelo, koje niti zaboravlja niti oprašta, socijalistima je odredilo tako strogu kaznu da se ponegdje – vrhunac surovosti, kao da je riječ o životinjskom svijetu – kaže za njih da su vrsta kojoj prijeti nestanak.

Predsjednik Oland je bio prinuđen da odustane od kandidature za drugi mandat. Benoa Amon, imenovan za pretendenta poslije mučnih unutarstranačkih izbora, ostvaruje za socijaliste najgori izborni rezultat u posljednjih pedeset godina (6,36 odsto). Broj narodnih poslanika u Skupštini pada sa impozantnih 280 na samo 30 (sa tendencijom daljeg osipanja tokom mandature) što je, i u toj statistici, mnogo manje od najgoreg rezultata za socijaliste u istoriji Pete republike.

Većina vodećih figura u partiji ili su se povukle, ili pritajile, ili napustile stranku. Ovdje mislimo na ličnosti koje su nešto značile na nacionalnom nivou, (a ima ih vjerovatno više nego na bilo kojoj drugoj strani).

Fransoa Oland putuje od grada do grada, od knjižare do knjižare, sa svojom knjigom „Lekcije iz vlasti“ koja je paradoksalno postala bestseler. Već je doštampavana sedamnaest puta tako da mu, na tom talasu njenog povoljnog prijema, ponekad ne izgleda strana iluzija mogućeg povratka.

Manuel Vals je rano napustio partiju i u Skupštini prišao poslaničkoj grupi makronista, iako su njegovi odnosi sa Makronom bili notorno suparnički. Zatim se, ubrzo, odrekao mandata te, kao Španac po rođenju, pojavio u svojstvu kandidata za gradonačelnika Barcelone.

Žerar Kolon, gradonačelnik Liona, još prije izbora stao je uz Makrona, kao njegov glavni navijač u redovima socijalista. Međutim, zbog afere Benala (pojednostavljeno rečeno) je prijevremeno i naglo napustio funkciju ministra unutrašnjih poslova i prošlog oktobra se vratio u Lion.

Sadašnji ministar spoljnih poslova Žan-Iv le Drijan (u prethodnim vladama ministar odbrane) je enigmatično podržao Makrona u presudnom predizbornom trenutku. Kažemo enigmatično, jer je Le Drijan važio kao istinski Olandov povjerenik i intimni prijatelj.

Žan-Mark Ero, premijer iz prve Olandove vlade, Martina Obri, ćerka Žaka Delora i gradonačelnica Lila, Ana Idalgo, gradonačelnica Pariza, Segolena Roajal, još uvijek uticajna bivša Olandova nevjenčana žena, ne pojavljuju se ni na partijskoj klupi za rezerve.

Danas je na čelu partije Olivije For, poslije izbora u martu prošle godine na kojima je učestvovalo oko 35 000 članova partije (od oko 102 000 koliko navodi jedna statistika o potencijalnom članstvu). Uz njega stoji niz mlađih, za širu javnost manje poznatih ličnosti. Oni rade, između ostalog, i na „inventaru olandizma“. Cilj tog „inventara“ je da se imenuju uzroci i odgovornosti za sve što je promašeno u Olandovo doba.

Novo partijsko vodstvo je već obavilo jedan drugi inventar i to u doslovnom smislu riječi. Partija je bila prinuđena – inače ne bi mogla finansijski preživjeti – da proda zgradu svog sjedišta na znamenitoj adresi u ulici Solferino, gdje je doneto toliko važnih odluka i održano toliko pobjedničkih proslava. Novo skromno sjedište se danas nalazi u južnom predgrađu Ivri, u renoviranoj zgradi napuštene radionice.

Ivri je inače, neprekidno od 1925. važno uporište Francuske komunističke partije. U tom predgrađu je za predsjedničke izbore Melanšon dobio 40 odsto glasova, a socijalistički kandidat Amon samo devet odsto. Zgrada se nalazi iza Parka Moris Torez (generalni sekretar KPF od 1930. do 1964.), a do nje se može doći i Lenjinovom ulicom.

Ovi topografski podaci, naravno, imaju pristrasni smisao samo za poznavaoce istorijskih okolnosti nastanka i razvoja socijalističke misli u Francuskoj. Fransoa Miteran je pokazao izuzetnu političku pamet i intuiciju kad je, u doba kad je KPF bila jedina prava snaga na ljevici, ujedinio sve ostale usitnjene, mnogobrojne, struje socijalističke orijentacije.

Njegova nova Socijalistička partija je ostavila vrata otvorena za sve oblike lijeve misli tako da su se u njenim ozvaničenim strujama – frakcijama, kako bi se nekad reklo – prebrojavali na partijskim kongresima socijaldemokrati, lijevi teoretičari tržišne ekonomije, ali istovremeno i pobornici marksističke analize društva, trockisti i maoisti izliječeni od utopijskog sljepila, rame uz rame uz lijeve suvereniste i nasljednike nekad jake radikalističke tradicije. Ukratko, puno toga nespojivog na drugom mjestu, ali što je dovelo 1981. na vlast istovremeno Montenja i Voltera, ali i Rusoa i Marksa.

Danas je to sve samo pusta čežnja. Miteran ostaje najvažnija politička uspomena više za socijaliste koji su otišli, nego za novo rukovodstvo koje će se teško moći nametnuti na terenu političkog realizma gdje sad suvereno vlada Emanuel Makron.