Kako američka vojna podrška Izraelu garantuje superiornost?

Prema studiji koju je ove godine objavila Kongresna istraživačka služba, SAD je od 1948. godine do početka 2023. godine Izraelu pružio pomoć u vrednosti od 158,66 milijardi dolara bez uzimanja u obzir stope inflacije.

Ako se uzme u obzir stopa inflacije, ta pomoć bi iznosila 260 milijardi dolara, navodi Al Jazeera.

Najveći deo ove pomoći je vojna pomoć, jer je 2007. godine Vašington prekinuo svoju ekonomsku pomoć Tel Avivu, koju je započeo 1971. godine, nakon što je Izrael postao jedna od najrazvijenijih zemalja sveta, budući da je izraelski bruto domaći proizvod po glavi stanovnika bio na 14. mestu u svetu 2022. godine.

Memorandum o razumevanju

Od 1999. godine obim američke pomoći Izraelu određen je “memorandumima o razumevanju” između njih na period od 10 godina.

To je iz razloga što memorandumi o razumevanju nisu pravno obavezujući sporazumi poput ugovora i ne zahtevaju ratifikaciju od strane američkog Senata.

Oni takođe dozvoljavaju Kongresu da obezbedi dodatna izdvajanja, pa čak dozvoljavaju – u izuzetnim okolnostima kao što su ratovi – davanje dodatnih paketa pomoći, što je bio slučaj sa zadnjim paketom.

Prvi memorandum o razumevanju o američkoj pomoći Izraelu pokrivao je period od 1999. godine do 2008. godine, u vrednosti od 21,3 milijarde dolara, a zatim je povećan na 30 milijardi dolara u drugom memorandumu o razumevanju, koji je pokrivao period od 2009. do 2018. godine.

Vrhunac je dostigao sa 33 milijarde dolara u trećem memorandumu o razumevanju koji pokriva period od 2019. godine do 2028. godine, uz prvobitno planiranih 3,3 milijarde dolara godišnje, pored 500 miliona dolara godišnje izdvajanih za program protivraketne odbrane.

Stoga je Kongres u budžetu za 2023. dodelio Izraelu 3,8 milijardi dolara.

Garancija superiornosti

Godine 1977. Kongres je izradio nacrt odredbe u kojoj se navodi da “u skladu sa specifičnim povesnim odnosom između Sjedinjenih Država i Izraela, prodaja američkog oružja bliskoistočnim zemljama ne bi trebala oslabiti moć odvraćanja Izraela niti potkopati vojnu ravnotežu na Bliskom istoku”.

Godine 1981. tadašnji američki državni sekretar Aleksander Hejg objasnio je Kongresu da je jedan od centralnih aspekata američke politike od Oktobarskog rata 1973. osiguravanje Izraela da održi kvalitetnu vojnu superiornost na Bliskom istoku.

Prema američkom konceptu, to znači da se “Izrael mora osloniti na bolju vojnu opremu i obuku, kako bi nadoknadio to što je teritorijalno i brojem stanovnika mnogo manji od većine svojih potencijalnih protivnika”.

Prema konceptu osiguravanja kvalitativne vojne superiornosti Izraela, Tel Aviv dobija naprednije oružje od drugih zemalja u regionu, a dozvoljeno mu je i dodavanje komponenti koje povećavaju sposobnosti sličnog oružja prodavanog zemljama regiona.

Na primer, Izrael je jedini na Bliskom istoku koji poseduje avione F-35, jer je uz američka sredstva kupio 50 pomenutih, sa kojima može da gađa ciljeve – bez potrebe za dopunom goriva – u krugu koji uključuje Siriju, Irak, Liban, Jordan, najveći dio Egipta i Turske, te Saudijsku Arabiju.

Kada je administracija predsednika Baraka Obame 2013. pristala prodati UAE naprednu verziju aviona F-16, tada je američki ministar odbrane Čak Hagel najavio – zauzvrat – prodaju Tel Avivu naprednog KC-13 za dopunjavanje aviona gorivom, čineći Izrael drugom stranom zemljom kojoj je Vašington pristao prodati taj avion nakon Japana, primenjujući ovaj gore koncept.

Sporazum je stupio na snagu u augustu 2022. godine, a američka kompanija Boing i Izrael potpisali su ugovor o kupovini četiri aviona KC-46A u vrednosti od 927 miliona dolara koji će (Izraelu) biti isporučeni 2026. godine.

Budući da su se procedure koje se odnose na osiguranje kvalitativne vojne nadmoći Izraela vodile prema subjektivnim procjenama članova zajedničkih komiteta s obe strane, američki predstavnik Hauard Berman je stremio kodifikaciji istih.

Nakon što je preuzeo poziciju predsedavajućeg Komiteta za spoljne poslove Predstavničkog doma SAD-a, brzo je ugradio klauzulu u Zakon o transferu pomorskih brodova iz 2008. (PL 110-429), koja propisuje da se procena kvalitativne vojne superiornosti Izraela sprovodi svake 4 godine, i izmenio Zakon o kontroli izvoza oružja Amerike kako bi se odredio njegov izvoz u bilo koju zemlju na Bliskom istoku, osiguravajući da takva prodaja negativno ne utiče na kvalitativnu vojnu superiornost Izraela.

Ostale pogodnosti

Godišnji grantovi američkog vojnog finansiranja predstavljaju približno 16 posto ukupnog izraelskog vojnog budžeta.

To je doprinelo transformaciji izraelske vojske u jednu od tehnički najnaprednijih armija.

Takođe je pomoglo Tel Avivu da izgradi svoju lokalnu vojnu industriju, čime se svrstao na deseto mesto u svetu među najvećim izvoznicima oružja u periodu od 2018. do 2022. prema klasifikaciji Stokholmskog međunarodnog instituta za istraživanje mira (SIPRI), sa ukupnim izvozom od 11,3 milijarde dolara u 2021.

Naprimer, od 2011. godine do početka 2023. godine, Sjedinjene Američke Države su Izraelu obezbedile oko tri milijarde dolara za kupovinu baterija i projektila Iron Dome, a od 2006. godine obezbedile su i oko 2,4 milijarde dolara za razvoj odbrambenog raketnog sistema “David’s Sling” i 4,5 dolara milijardi za razvoj sistema “Arrow” za protivraketnu odbranu.

Ove milijarde pomogle su izraelskim kompanijama za proizvodnju oružja da finansiraju istraživanje, razvoj i proizvodnju, što je omogućilo kompanijama kao što su Israel Air Industries, Rafael i Elbit Systems da izvoze oko 70 posto svojih proizvoda, navodi se u knjizi „The Israeli Defense Industry and American Security Assistance“ koju je izdao Institut za nacionalnu bezbednost Izraela, dok su Indija, Azerbejdžan i Vijetnam među tri najveća tržišta za izvoz izraelskog oružja.

Novi paket pomoći SAD od 14,3 milijarde dolara predstavlja nastavak politike Vašingtona koja nastoji da osigura izraelsku vojnu superiornost u regionu, uprkos činjenici da Tel Aviv nije učestvovao u sukobima i ratovima protiv regularnih armija tokom poslednje polovine ovog veka, a njeni ratovi bili su ograničeni isključivo na grupe i organizacije.

Suprotno očekivanjima, ova ogromna pomoć nije omogućila izraelskoj vojsci da odbije napad koji su 7. oktobra ujutro izveli borci Al-Kasama na područje Gaze poluprimitivnim oružjem ograničenim na automatske puške, ručne bacače i lokalno proizvedene projektile, bez posedovanja tenkova, aviona ili teške artiljerije.