Ko je Abu Mohamad al-Julani koji je šokirao Bašara al Asada, ali i Ruse?

Na čelu neočekivanog razvoja događaja, koji je alarmirao ne samo Bašara al-Asada nego i Moskvu koja mu je zaštitnik, pobunjenička je skupina Hayʼat Tahrir ash-Sham.

Reč je o sunitskoj paravojsci koju podržava Turska, a Sjedinjene Države je smatraju terorističkom organizacijom, piše Jutarnji list.

Hayʼat Tahrir ash-Sham stvoren je 2017. godine ujedinjenjem niza militantnih skupina koje su se namnožile za vreme građanskog rata koji je u Siriji izbio nakon početka tzv. Arapskog proleća 2011. godine.

Tih godina padali su autokratski režimi na Severu Afrike, ali ne i u Siriji.

Proklamirani cilj Hayʼat Tahrir ash-Shama (poznatog pod inicijalima HTS) stvaranje je islamske države i zbacivanje dinastičke vladavine porodice Asad i njihovog saveznika Hezbolaha iz zemlje.

Ko je Abu Mohamad al-Julani?

Skupinu vodi čovek čije je ratničko ime Abu Mohamad al-Julani, s time da se Julani odnosi na sirijski deo Golanske visoravni, koju je delimično anektirao Izrael, odakle je rodom.

Al-Julani je prekaljeni borac iz sirijskog građanskog rata u koji je ušao kao čovek sirijske podružnice al-Kaide.

Pre nego što je 2016. raskrstio s terorističkom organizacijom koju je osnovao Osama bin Laden, al-Julani je bio emir al-Nusre, sada raspuštene terorističke organizacije koja se borila za al-Kaidinu stvar u Siriji i bila jedan od glavnih protivnika još radikalnije organizacije Islamska država.

Američki State Department stavio ga je u julu 2013. godine na popis globalnih terorista, a za informacije koje bi vodile njegovom hapšenju ponudio 10 miliona dolara.

Danas se njegova organizacija smatra najsnažnijom opozicijskom skupinom na teritoriju Sirije, a vodstvo tvrdi da je potpuno samostalno od uticaja bivših partnera iz Al-Kaide.

Poznato je da je na početku rata u Siriji al-Julani preuzimao odgovornost za bombaške napade, a takođe je najavljivao udare na zapadnjačke snage, konfiskovao imovinu od verskih manjina i slao versku policiju da maltretira žene.

Međutim, poslednjih godina Julani i HTS imaju promenjen imidž.

Stručnjak Aaron Zelin piše da proteklih godina skupina na „svom teritoriju“ promoviše „građansku vladavinu“ i vojne akcije protiv ekstremističkih skupina.

Julani se čak pokušava pokazati kao zaštitnik drugih vera te je tako prošle godine dopustio da se održi prva misa u dugo godina u crkvi u Idlibu.

Njegovu promenu primijetili su i u SAD-u. Prva administracija Donalda Trampa, piše Zelin, 2018. je godine objavila da više ne lovi direktno Julanija.

Međutim, uprkos pomacima prema „centru“, Julani je dopustio nekolicini ekstremnih skupina da deluju na njegovu teritoriju.

Osim toga, u poslednje poznato „puškaranje“ s američkim snagama skupina se upustila još 2022.

Velika i neočekivana ofenziva Hayʼat Tahrir ash-Shama počela je dan nakon što su Izrael i Hezbolah objavili prekid vatre u Libanu.

Pobunjenici su zaključili da su saveznici Bašara al-Asada – Hezbolah, Iran i Moskva – slabi i zauzeti drugim ratištima te su krenuli u napad.

Na društvenim mrežama juče su podeljene slike i snimci koji pokazuju da drže sami centar grada – staru gradsku jezgru i Veliku džamiju.

Obnovljene borbe u Siriji otvaraju mogućnost da se na Bliskom istoku otvori još jedno ratište.

Robert Ford, poslednji američki ambasador u Siriji, u razgovoru za američki ABC News napomenuo je da je proteklih meseci Izrael na tom području izveo nekoliko napada na sirijske režimske snage i snage Hezbolaha.

Režimske snage drže pod svojom kontrolom oko 70 posto Sirije, ali 30 posto kontrolišu pobunjeničke grupe te se tamo nalaze i strane vojne jedinice.

Tako SAD na severoistoku Sirije, ali daleko od Alepa, ima oko 900 stacioniranih vojnika koji su raspoređeni kako bi sprečili obnovu najopasnijih džihadističkih skupina poput Islamske države.

Na teritoriju Sirije vojne snage ima i Turska, koja ima uticaj na skupine koje čine Hayʼat Tahrir ash-Sham.

I Hezbolah tako ima svoje ljude, a Rusija ima pomorsku vojnu bazu u Tartusu.

Čarls Lister, dugogodišnji analitičar s američkog Instituta za Bliski istok specijaliziran za Siriju, ocenio je za ABC da je razvoj događaja značajan.

Naime, nekoliko godina su pomaci na vojnoj karti Siriji bili zanemarivi pa je ovo velika promena.

„Potencijal da ovaj pomak ima vrlo značajne posledice postoji ako se pokaže da su režimske snage nesposobne zadržati teritoriju.

Moguće je i da to bude događaj koji „menja igru“, smatra Lister dodajući da su među rizicima događaja u Siriji i „buđenje“ boraca Islamske države.

Prema Fordu, borbe u Alepu bi mogle doneti još veću destabilizaciju ako „povuku Rusiju i Tursku“, zemlje s komplikovanim odnosima, koje u Siriji štite svaka svoje interese, odnosno ako dođe do njihova snažnog sukoba.