Koliko su (ne)stabilne države i na kom je mestu Srbija?

Alat je za isticanje ne samo normalnih pritisaka kojima su izložene države, već i za utvrđivanje kada ti pritisci nadmašuju sposobnost države da njima upravlja, piše Al Džazira.

Isticanjem bitnih ranjivosti koje pridonose riziku za stabilnost države, Indeks pravi procjenu političkog rizika i nudi rano upozorenje na sukobe. Zemlje dobijaju ocjenu između 0 i 120, pri čemu ocjena 120 predstavlja najnestabilniju državu, a nula najstabilniju.

U odnosu na postignuti skor, zemlje su rangirane u kategorije: održivi rast, stabilno, upozorenje i uzbuna.

Najstabilnije države (kategorija ‘veoma održivo’) u 2023. godini su: Norveška, Island, Finska, Novi Zeland, Švicarska, Danska, Kanada, Irska i Luksemburg.

Najnestabilnija država je Somalija i jedina je u kategoriji ‘veoma visoka uzbuna’. Pri samom dnu liste nalaze se i Jemen, Južni Sudan, Demokratska Republika Kongo, Sirija i Afganistan.

Kakva je situacija u regiji?

Pogled na države regije otkriva da je Slovenija najstabilnija u regiji i na 17. mjestu svjetske rang liste, a Bosna i Hercegovina ubedljivo najnestabilnija, i nalazi se na 103. mjestu od 179 države obuhvaćene istraživanjem.

Detaljni pregled rezultata daje uvid u polja u kojima su države regije najbolje i najgore plasirane.

Kao i kod ukupnog rezultata, niži skor u kategoriji označava veću stabilnost države u istoj kategoriji, a veći skor označava nestabilnost.

Slovenija (17. mjesto) ima ukupni skor od 27,3 i najbolji skor u polju ‘sigurnosnog aparata’ (0,3), a najgori skor u polju odlaska ljudi i demografskim pritiscima (3,6).

Hrvatska je sa ukupnim skorom od 48,7 na 42. mjestu svjetske liste i spada u kategoriju stabilnijih država. Najbolji skor postiže u kategoriji ‘ljudska prava i vladavina prava’ i ‘sigurnosni aparat’ (2), a najgori je skor države u kategoriji ‘odlaska ljudi i odliva mozgova’ (6,1).

Crna Gora je 61. na svjetskoj listi i nalazi se na listi stabilnih država. Prema Indeksu fragilnosti, najbolji skor postiže u polju ‘neravnomjeran razvoj’ (2,4) koji posmatra ekonomsku nejednakost u društvu. Crna Gora jako loš skor postiže u kategoriji ‘podele između grupa’ (9,3). Ovaj indikator se fokusira na podjele i raskole između različitih grupa u društvu.

BiH najmanje stabilna država regije

Severna Makedonija je sa ukupnim skorom od 60,3 na 67. mjestu svetske rang liste i nalazi u kategoriji država gdje postoji ‘upozorenje’ na fragilnost države. Najbolji rezultat postiže u polju ljudskih prava i vladavine prava (2,4), a najgori skor na indikatoru ‘frakcionisane elite’ (7,3). Ovaj indikator razmatra fragmentaciju državnih institucija duž etničkih, klasnih, klanovskih, rasnih ili vjerskih linija, kao i prepreke i zastoje između vladajućih elita. Treba naglasiti da je Sjeverna Makedonija u regiji najviše popravila ukupni skor u odnosu na prošlu godinu (-2,3 boda).

Srbija, koja je na 88. mjestu liste takođe najgori skor postiže na indikatoru ‘frakcionisane elite’ (8,6). U Indeksu se navodi da visok skor na ovom indikatoru znači i čestu upotrebu nacionalističke političke retorike vladajućih elita, često u vidu nacionalizma, ksenofobije, komunalnog iredentizma (na primjer „velika Srbija“) ili zajedničke solidarnosti (na primjer „etničko čišćenje“ ili „odbrana vere“). Srbija je loše rangirana i na indikatoru ‘podele između grupa’ (7,8), a najbolji skor postiže na indikatoru ‘ljudska prava i vladavina prava’ (3,7).

Bosna i Hercegovina je ubjedljivo najfragilnija država regije i sa ukupnim skorom od 72,3 nalazi se na 103. mjestu svjetske rang liste. Kao i Srbija i Sjeverna Makedonija, najgori skor postiže na indikatoru ‘frakcionisane elite’ (8,7). Jako loš skor postiže i u kategorijama ‘izbeglice i interno raseljeni’ (7,2) koji govori o značajnom utjecaju migrantske krize na državu.

Bosna i Hercegovina jako loš rezultat postiže i na indikatoru ‘odlazak ljudi i odliv mozgova’ (7,1), ali i kategoriji ‘vanjska intervencija’ (7,0) – što govori o utjecaju vanjskih aktera na funkcionisanje – posebno sigurnosno i ekonomsko – države. Bosna i Hercegovina je najbolje ocijenjena na indikatoru ‘neravnomjeran razvoj’ (3,9) koji se razmatra nejednakost unutar privrede, bez obzira na stvarni učinak privrede. Ovaj indikator, na primjer, promatra strukturnu nejednakost koja se temelji na grupi (kao što je rasna, etnička, verska ili druga identitetska grupa) ili na temelju obrazovanja, ekonomskog statusa ili regije (kao što je podijeljenost između urbanih i ruralnih područja). Indikator ne razmatra samo stvarnu nejednakost, već i percepciju nejednakosti, prepoznajući da percepcija ekonomske nejednakosti može podstaći nezadovoljstvo koliko i stvarnu nejednakost, i može ojačati tenzije u zajednici ili nacionalističku retoriku, stoji u opisu izvještaja.