Naučnici CERN-a ponovno pokreću Veliki hadronski sudarač

Ovo će biti prvo pokretanje LHC-a, najvećega svetskog ubrzivača za sudaranje čestica protona, nakon što je bio ugašen zbog održavanja, koje je dodatno produženo zbog pandemije kovida-19.

LHC se nalazi ispod granice između Švajcarske i Francuske i sastoji se od gotovo 28 kilometara dugačkog kružnog tunela. Radi se o najvećem ubrzivaču za sudaranje protona koji je prvi put pokrenut 10. septembra 2008. godine.

Ponovno pokretanje sudarača složen je postupak, a istraživači u CERN-u uvek pri ruci imaju boce sa šampanjcem, prođe li sve po planu.

„Nije to puko pritiskanje jednog dugmenta“, rekao je Rojtersuu Rende Stirenberg, zadužen za operacije u kontrolnoj sobi. Sve se odvija u atmosferi  napetosti, nervoze, rekao je.

Kako mogu nastati problemi?

Potencijalni problemi mogu nastati jer se materijali mogu ‘skupiti’ pri nagloj promeni temperature od 300 stepeni, ali i zbog problema u funkcionisanju hiljada magneta koji zadržavaju milijarde čestica u čvrstome snopu dok kruže oko tunela.

Stirenberg ističe da sistem mora funkcionisati savršeno usklađeno poput orkestra.

Higgsov bozon

Niz LHC sudara čestica opaženih u CERN-u između 2010. i 2013. godine doneo je dokaz o postojanju dugo tražene čestice Higsovog bozona za koju se smatra da je, zajedno sa svojim energetskim poljem, bila presuda za formiranje svemira nakon Velikog praska pre 13,7 milijardi godina.

Higsov bozon je naziv dobio prema britanskom naučniku Peteru Higsu (Higgs). Od 1960. godine se smatra da bozon postoji kao deo Higsovog polja. Radi se o hipotetički sveprisutnom kvantnom polju koje je odgovorno za davanje mase pojedinim česticama.

Fizičari koji upravljaju LHC-om okrenuti su otkrivanju nevidljive i dosad još neotkrivene tamne materije koja čini 84 posto svemira i povezuje galaksije, ali je njezina priroda još nepoznata. Uspeju li naučnici da otkriju i opišu tamnu materiju biće to veliko otkriće koje će pridonti razumevanju svemira.

„Drastično ćemo povećati broj sudara, a time i verovatnoću novih otkrića“, rekao je Stirenberg, dodavši da bi sudarač trebalo da radi do drugog gašenja koje će uslediti od 2025. do 2027.