Oko 42 odsto Rusa smatra da je intervencija bila greška

General potpukovnik Boris Gromov, komandant moćne i mnogobrojne 40. armije, pešice je zakoračio u Termez, grad u Sovjetskoj Socijalističkoj Republici (SSR) Uzbekistan. Nijedan sovjetski vojnik nije ostao u Demokratskoj Republici Avganistan (DRA), poručio je general Gromov novinarima.

Deceniju ranije, decembra 1979, prve jedinice Crvene armije su ušle u Avganistan, planinsku zemlju na strateškom položaju između centralne i južne Azije koju su zbog istorije ratovanja nazvali „grobnicom imperija“. Zvanično, sovjetsko rukovodstvo se pozvalo na bilateralni sporazum o prijateljstvu i saradnji, molbu tadašnjeg predsednika Hafizula Amin za pomoć radi očuvanja avganistanske revolucije.

Revolucija je pokrenuta 1978. državnim udarom protiv Vlade nesvrstanog predsednika Mohameda Dauda Kana. Kan je, opet, kao premijer 1973, zbacio poslednjeg avganistanskog kralja Musahiban dinastije, bliskog rođaka Mohmed Zahir Šaha.

U Avganistanu su pripadnici 40. armije nastojali da pomognu socijalističkoj vladi u Kabulu u borbi protiv različitih saveza pobunjenika. Najpoznatiji su bili islamski borci mudžahedini, podržavani od moćne pakistanske vojne obaveštajne službe, a preko ove Sjedinjenih Američkih Država i Saudijske Arabije, pre svega. Bio je to jedan od vrhunaca Hladnog rata dva velika suprotstavljena tabora – socijalističkog i kapitalističkog, predvođenih SSSR, odnosno SAD.

U subotu je rusko ministarstvo odbrane objavilo kako se realnost ulaska sovjetskih trupa u Avganistan „pokazala mnogo komplikovanijom“ i da je SSSR bio „usisan u pravi rat“. General Gromov je u intervjuu Sputnjiku kazao kako prvobitna ideja sa kojom se ušlo u Avganistan nije mogla da bude primenjena u praksi. Takođe, SAD i NATO su činili sve što su mogli da se SSSR što više i što duže zaglibe u sukob.

Gromov smatra da je DRA trebalo pomoći drugačije, politički i ekonomski. On tvrdi da je jedina misija 40. armije bila da održi mir u DRA i spreči prodor stranih sila ili akcija SAD u azijskoj zemlji. „To je bila jedina korist od prisustva sovjetske armije u Avganistanu“, komentarisao je.

Po Gromovu, komanda 40. Armije je još 1983. tražila povlačenje iz Avganistana smatrajući da je zadatak obavljen. Sovjetske trupe su bile superiorne u odnosu na mudžahedine, a „dok je 40. armija bila u Avganistanu, bilo je beskorisno da se neko u toj zemlji bori protiv SSSR,“ naveo je general.

Do povlačenja sovjetskih trupa je došlo na osnovu tzv. „Ženevskog sporazuma “ koji su potpisala rukovodstva DRA i Pakistan. SSSR I SAD su bili garanti.

Vojnu službu u Avganistanu prošlo je oko 620.000 sovjetskih vojnika, od kojih su 14.453 poginula. Usmrćeno je, takođe, između 150.000 i 180.000 mudžahedina. Procenjeno je da je usled borbi umrlo milion Avganistanaca.

Smatra se da je rat u Avganistanu veoma uticao na spoljnu politiku SSSR i bio jedan od ključnih razloga za kraj vladavine Komunističke partije, pa i raspad države. U nekadašnjim sovjetskim centralnoazijskim republikama sa većinskim muslimanskim stanovništvom je nastao niz verskih, nacionalnih i etničkih pokreta i uspon islamskog fundamentalizma. Ojačao je pokret za nezavisnost u Čečeniji i usledila su dva rata u toj ruskoj autonomnoj republici.

Prema ruskoj agenciji WCIOM, 42 odsto ispitanih Rusa smatra da je intervencija u Avganistanu bila greška, a 31 odsto da je bila nužna. Mladi ispitanici rođeni posle rata, skloniji su da podrže intervenciju, kazuju rezultati ankete.

Kada je SSSR prestao da postoji 1991, rat među različitim unutrašnjim snagama u Avganistanu je bio u punom jeku. Ni ulazak u Kabul u aprilu 1992. talibana – pokreta islamskih verskih učenika „rođenog“ u Pakistanu – nije doveo do mira.

Vojska SAD je 12 godina posle izlaska „šuravija“ („Sovjet“, izraz Paštuna, većinskog naroda u Avganistanu), ušla u tu zemlju posle terorističkih napada od 11. septembra 2001. Namera je bila uklanjanje talibanskog režima koji je pružao utočište terorističkoj organizaciji Al Kaidi i najtraženijem teroristi Osami bin Ladenu. Počeo je novi krug rata koji razdire zemlju već 40 godina.