Pre 29 godina srušen Berlinski zid

Nakon kapitulacije nacističke Nemačke, ova zemlja i njen glavni grad Berlin podeljeni od strane saveznika na četiri okupacijske zone, američku, britansku, francusku i sovjetsku. Nemačke regije koje su tada pale pod kontrolu SAD-a, Velike Britanije i Francuske ujedinile su se u maju 1949, čime je formirana Savezna Republika Nemačka, odnosno Zapadna Nemačka.

Od sovjetskog sektora 7. oktobra 1949. formirana je Nemačka Demokratska Republika (DDR), poznatija i kao Istočna Nemačka. Za glavni grad Zapadne Nemačke odabran je Bon, a Istočne Berlin.

Zapadna Nemačka se, uz podršku zemalja saveznika, u narednom periodu razvijala u kontekstu slobodne tržišne ekonomije i demokratske strukture.

S druge strane, nerazvijanje Istočne Nemačke čije su se ekonomija i politička struktura temeljile na sovjetskom socijalističkom sistemu, rezultiralo je bežanjem na desetine hiljada stanovnika iz slabe Istočne prema znatno prosperitetnoj Zapadnoj Nemačkoj.

Najpovoljnije mesto za prelazak u Zapadnu Nemačku bio je grad Berlin.

Pretpostavlja se da je u periodu od 1949. do 1961. godine iz Istočne u Zapadnu Nemačku prebeglo više od tri miliona ljudi, među kojima značajan broj obrazovanih i kvalifikovanih mladih ljudi.

Kako bi zaustavila masovni beg u zapadni deo, Istočna Nemačka je 12. augusta 1961. godine tajno donela odluku da se granica u Berlinu zatvori. Sutradan, 13. augusta, istočnonemačka vojska zatvorila je bodljikavom žicom područje pod sovjetskom kontrolom, no to nije sprečilo prelaske.

Odlukom komunističkog režima, kako bi se sprečio odlazak istočnih Nemaca, u noći 17. augusta 1961, počela je gradnja Berlinskog zida, visine 3,6 metara, koji će kasnije biti nazvan „zidom srama“.

Izgradnja, održavanje i nadziranje zida i širokog „pojasa smrti“ uz njega, građevine koja je u završnoj fazi bila dugačka oko 160 km, bilo je vrlo skupo, te je predstavljalo znatan teret za istočnonemačku ekonomiju. Kroz sami grad Berlin prolazila su 44 kilometra zida.

Između istočnog i zapadnog Berlina formirano je osam graničnih prelaza, Checkpoint Charlie je bio jedan od najpoznatijih graničnih prelaza između istočnog i zapadnog Berlina između 1945. i 1990.

Nalazio se ulici Friedrichstrase, između američkog i sovjetskog sektora, kao i između gradskih četvrti Centar u istočnom Berlinu i Kreuzberga u zapadnom Berlinu.

Tadašnji američki predsednik Ronald Regan je prilikom posete Zapadnom Berlinu 1987. godine uputio poziv tadašnjem ruskom lideru Mihailu Gorbačovu, poručivši mu: „Sruši ovaj zid.“

Dugogodišnji vladar DDR-a Erich Honecker u januaru 1989. godine javno je davao prognoze da će Berlinski zid stajati još 50 do 100 godina, no sled događaja, koji je posle prepoznat kao mirna revolucija u DDR-u 1989. godine, ga je demantovao.

U septembru 1989. godine su izbile demonstracije širom Istočne Nemačke. Ispočetka su demonstranti bili uglavnom ljudi koji su želeli emigrirati na Zapad, te su uzvikivali parolu „Wir wollen raus“ (Želimo van).

Demonstracije su potrajale i postajale sve masovnijima. Njihov vrhunac bio je 4. novembra, kada se oko pola miliona demonstranata okupilo na trgu Alexanderplatz u Istočnom Berlinu.

Već 9. novembra 1989. godine su ljudi samoinicijativno počeli fizički razbijati delove zida, a 13. novembra je istočnonemačka vojska počela sa organizovanim uklanjanjem nekih njegovih delova. Državljanima DDR-a je bilo odmah omogućeno da prelaze iz istočnog u zapadni Berlin, međutim pogranična služba do 23. novembra 1989. godine ograničavala je ulazak zapadnonemačkih državljanima u istočni Berlin.

Službeno ujedinjenje Nemačke je nastupilo 3. oktobra 1990. godine.

U razdoblju od 1961. do 1989. godine pobili su istočnonemački graničari barem 138 osoba koje su pokušavale pobeći preko zida. Uspešnih bjegunaca preko zida zabeleženo je 5.075, od toga 574 iz redova vojnika čiji je zadatak bio da čuvaju Berlinski zid. Prve dve osobe koje su izgubile život u pokušaju prelaska Berlinskog zida su Ida Siekmann i Gunter Liftin.

Zid je bio i oličenje Hladnog rata, pa je time i samo rušenje Berlinskog zida označilo početak oslobađanja od komunističke ideologije i struktura, ne samo u Istočnoj Nemačkoj, nego u većini do tada socijalističkih država u Evropi.

Zanimljivo je da povratak u doba bivše Demokratske Republike Nemačke, odnosno DDR-a, priželjkuje deset do petnaest odsto od onih 16 miliona građana koji su živeli u nečemu što se može nazvati pokušajem uspostave socijalističke države.

Ipak, poslednje ankete pokazuju da se velika većina raduje tome što živi u ujedinjenoj i ekonomski moćnoj Nemačkoj gde može uživati u mnogo većem blagostanju i slobodama nego u bivšem DDR-u koji je postojao od 1949. do 1990. godine. Nemačka je dugi niz godina, a posebno nakon ujedinjenja, najveća ekonomska sila u Evropi i među vodećim u svetu.

Svakog 9. novembra organizuje se skromno obeležavanje godišnjice rušenja Berlinskog zida kada se prisutni prisećaju i onih koji su izgubili živote.

Nemačka savezna kancelarka Angela Merkel, u povodu 25. godišnjice pada zida, nazvala je rušenje zida „epskim udarcem tiraniji“.