Predsednik Makron u Alžiru, bivšoj koloniji sa kojom Francuska ima bliske, ali i traumatične odnose

Poseta se može posmatrati sa praktičnog i istorijskog aspekta. Zbog rata u Ukrajini i krize sa energentima, Alžir bogat naftom i gasom, postao je interesantan evropskim zemljama. Sigurno je da će jedna od tema razgovora biti energija, kao i ekonomski ugovori, a Francuska sa svojom bivšom kolonijom ima značajnu privrednu saradnju.

Alžir je jedan od najvećih proizvođača zemnog gasa na svetu. Stručnjaci procenjuju da ova zemlja ima zalihe zemnog gasa od četiri biliona kubnih metara, a nafte 1,5 milijardi tona, podseća DW. Alžir bi mogao da bude zanimljiv i kao tranzitna zemlja za energiju iz nekih afričkih država, koje su najavile zainteresovanost za gradnju gasovoda ka Evropi.

U julu su koncerni iz Italije, Francuske, SAD i Alžira potpisali sporazum na 25 godina o zajedničkoj eksploataciji energetskih zaliha. Prema tom dogovoru samo Italija bi dobijala dodatnih četiri milijarde kubnih metara gasa. Italija je u aprilu sa Alžirom potpisala sporazum o isporuci gasa i ove godine će od njih kupiti 21 milijardu kubnih metara gasa.

Matijas Šefer, predstavnik nemačke Fondacije Konrad Adenauer u Alžiru za DW naglašava da ova zemlja ima ogroman potencijal, ali da ne može samo svojim snagama snabdeti Evropu zemnim gasom. Ovo prema njemu važi posebno za Nemačku, dok Italija, Španija i Francuska tradicionalno imaju „mnogo bolju pregovaračku poziciju“.

Osim toga, tehnička infrastruktura alžirskog energetskog sektora je zastarela, za modernizaciju su potrebna znatna ulaganja. Ministar energetike Alžira je pre nekoliko nedelja u jednom intervjuu rekao – ko želi da posluje sa Alžirom mora prvo da investira.

Kada u Alžir dolazi francuski predsednik, s obzirom na traumatičku kolonijalnu prošlost i alžirski rat za nezavisnost, poseta uvek ima i tu istorijsku komponentu.

A zbog prošlogodišnjih Makronovih izjava, ta tema će biti neizbežna. Makron je prošlog oktobra, na skupu posvećenom alžirskoj nezavisnosti, izjavio da Alžir ima “zvaničnu historiju” koja je “potpuno revidirana” i da se ne zasniva na istinama već “na diskursu mržnje prema Francuskoj”, pisao je Mond.

Francuski predsednik izjavio da se sećanje na nedela francuskih kolonijalnih vlasti zloupotrebljavaju kako bi Alžir obezbedio sprovođenje svojih političkih ciljeva.

Alžirski zvaničnici su odgovorili povlačenjem ambasadora iz Pariza, zatvaranjem vazušnog prostora za francuske vojne avione, podsećanjem na alžirske žrtve i francuske zločine, koje su mnogi nazvali genocidom. Makron je zatim izrazio žaljenje zbog svojih izjava i ambasador se vratio posle tri meseca.

Alžirski Front nacionalnog oslobođenja (FLN) se od 1954. borio za nezavisnost od Francuske, koja je svoju vlast nad Alžirom uspostavila 1830. U osmogodišnjem ratu ubijeno je više od 200 hiljada Alžiraca.

Oružje je utihnulo 18. marta 1962. potpisivanjem Evijanskog sporazuma, koji je otvorio put za proglašenje nezavisnosti Alžira 5. jula iste godine. Nekoliko dana ranije na referendumu se 99,72 građana Alžira izjasnilo za nezavisnost. Alžir je jedina francuska kolonija u Africi koja se oružjem oslobodila francuske vlasti, a alžirski rat je izazvao i duboke traume u Francuskoj.

Pariz je decenijama odbijao da govori o francuskim zločinima tokom Alžirskog rata, a država je bila suočena i sa društvenim promenama masovnim višemilionskim prilivom stanovništva iz Alžira. Francuska vlada otvorila je 2020. godine oko 100 arhivskih dosijea o nestalima tokom Alžirskog rata.

Makron je u septembru 2021. uputio u ime Francuske izvinjenje harkijima, alžirskim borcima koji su bili u sastavu francuskih oružanih snaga za vreme Alžirskog rata (1954-162), a kasnije su zaboravljeni u Francuskoj.Tokom kolonijalne vlasti, u Alžiru su naseljene brojne francuske porodice, koje su generacijama tamo živele, a nakon sticanja nezavisnosti oko milion njih se vratilo u Francusku.

Uz to su se iselili i Alžirci koji su podržavali francusku vlast i borili se za nju, kao i oni koji jednostavno nisu verovali u nezavisan Alžir. Francuska se suočila sa prilivom stanovništva čija integracija i danas predstavlja političko pitanje.

Podrška Jugoslavije

Kao odlučan borac protiv kolonijalizma, Titova Jugoslavija podržavala je borbu Alžira za nezavisnost od prvog dana, oružano, politički, medijski. Ahmed ben-Bela, prvi predsednik Alžira je zato Jugoslaviju izabrao za svoju prvu posetu nekoj evropskoj zemlji.

Posebnu ulogu u alžirskoj borbi i status narodnog heroja ima pokojni Stevan Labudović, lični fotograf Josipa Broza Tita, koji je 1959. otišao u Alžir, slikao i snimao borbu FLN za nezavisnost. Ti snimci obišli su svet, a Labudovićeva kamera, originalni filmovi i fotografije izloženi su u zbirci Istorijskog muzeja u Alžiru i u Vojnom muzeju.

Za doprinos i dokazane zasluge za pobedu revolucije, dobitnik je najznačajnih vojnih i državnih odlikovanja Alžira. Počasti su krunisane kumstvom sa Huari Bumedijenom, bivšim predsednikom Alžira, kao i dugogodišnjim prijateljstvom sa drugim Abdelazizom Buteflikom.