Puč u Nigeru donosi strah od širenja ekstremizma u zapadnoj Africi

Hiljade pristalica hunte koja je preuzela Niger državnim udarom marširalo je u nedelju, 30. jula, ulicama glavnog grada Nijameja, mašući ruskim zastavama, skandirajući ime ruskog predsednika i oštro osuđujući bivšu kolonijalnu silu Francusku, preneo je Asošiejted pres (The Associated Press).

Demonstranti su marširali kroz grad do francuske ambasade, iznad koje se video crni dim.

Ruska plaćenička grupa Vagner već deluje u susednom Maliju, a ruski predsednik Vladimir Putin nastoji da proširi uticaj svoje zemlje u regionu. Međutim, naglašava AP, još nije jasno hoće li se novi čelnici hunte okrenuti ka Moskvi ili će se držati zapadnih partnera Nigera.

U nedelju je na hitnom sastanku u Abudži u Nigeriji, Ekonomska zajednica zapadnoafričkih država (ECOWAS) saopštila da obustavlja odnose s Nigerom i odobrila upotrebu sile ako predsednik Mohamed Bazum ne bude vraćen na dužnost u roku od sedam dana.

Nije jasno kako će blok upotrebiti silu u Nigeru, ističe AP, dodajući da je u decembru ECOWAS predložio stvaranje regionalnih snaga koje bi intervenisale u slučaju potrebe kako bi pomogle u ponovnom uspostavljanju mira i ustavnog reda u zemljama članicama. Međutim, taj predlog još nije zaživeo.

Afrička unija je, prema pisanju AP, takođe izdala 15-dnevni ultimatum hunti u Nigeru da ponovo uspostavi demokratski izabranu vladu u zemlji dok su SAD i Evropska unija zapretile sankcijama režimu.

Veće za mir i sigurnost Afričke unije izrazilo je 28. jula zabrinutost zbog „alarmantne ponovne pojave“ puča koji podriva demokratiju i stabilnost na kontinentu, poručivši vojnicima u Nigeru da se „odmah i bezuslovno vrate u svoje kasarne i vrate ustavnu vlast, u roku od najviše 15 dana“.

Iako nema znakova da se hunta povlači usred sve većeg međunarodnog pritiska, analitičari su pozvali na intervenciju međunarodne zajednice i afričkih organizacija.

SAD su zapretile da će obustaviti ekonomsku podršku Nigeru, dok je Evropska unija najavila suspenziju budžetske podrške i sigurnosne pomoći.

Američki državni sekretar Entoni Blinken (Anthony), procenio je američko ekonomsko i sigurnosno partnerstvo s Nigerom na stotine miliona dolara i rekao da njegov kontinuitet zavisi od „nastavka demokratske vladavine i ustavnog poretka“.

Lideri zapadne Afrike fokusirani su na načine da vrate predsjednika Nigera koji je svrgnut kada je general Abdurahman Čiani (Abdourahamane Tchiani) proglašen novim šefom države, napisao je Gardijan (The Guardian), ističući da su vojni udar u Nigeru naveliko osudili njegovi susjedi i međunarodni partneri zahtijevajući da se Bazum vrati na vlast.

Najavljujući sankcije, šef vanjske politike EU, Žozep Borel (Josep Borrell) je rekao da „Evropska unija ne priznaje i neće priznati vlasti iz puča u Nigeru“, dodajući da Bazum „ostaje jedini legitimni predsjednik Nigera“.

Obustavljanje evropske finansijske podrške i saradnje u oblasti sigurnosti, težak je udarac za Niger koji je, naglašava list, primao veliku pomoć od Zapada, kao saveznik u borbi protiv džihadističkih pobuna koje destabilizuju širu regiju Sahela.

Nigersku vladu mnogi u međunarodnoj zajednici vide kao bedem protiv islamističke militantnosti u ogromnoj sušnoj regiji opterećenoj sigurnosnim izazovima, napisao je Gardijan, dodajući da su francuske i trupe UN-a posljednjih godina bile prisiljene da se povuku iz susjednog Malija, ali da Francuska i dalje ima 1.500 vojnika u Nigeru.

Niger je bio posljednji veliki partner zapadnih zemalja u borbi protiv ekstremizma u frankofonskoj regiji gdje su aktivne različite islamske ekstremističke grupe i gdje je antifrancusko raspoloženje otvorilo put ruskoj privatnoj vojnoj grupi Vagner, napisao je Tajm (Time).

Ukazujući na značaj Nigera u regiji, gdje Vagner također djeluje, Blinken je posjetio zemlju u martu kako bi ojačao veze i najavio 150 miliona dolara direktne pomoći, nazivajući zemlju „modelom demokratije“, ukazuje časopis, dodajući da se više od 1.000 američkih vojnika nalazi u Nigeru.

Nakon državnog udara, kritično pitanje je da li bi se Niger mogao okrenuti i angažovati Vagnera kao partnera u borbi protiv terorizma poput njegovih susjeda Malija i Burkine Faso, koji su izbacili francuske snage.

Niger je godinama bio baza međunarodnih vojnih operacija jer su islamski ekstremisti proširili svoj domet u Sahelu. To, naglašava Tajm, uključuje Boko haram u susjednoj Nigeriji i Čadu, ali neposrednija prijetnja dolazi od aktivnosti takozvane „Islamske države“ u Velikoj Sahari i Al-Kaidine podružnice Jama’at Nusrat al-Islam val Muslimin (JNIM) u pograničnim područjima Nigera s Malijem i Burkinom Fasom.

Sjedinjene Države su početkom 2021. navele da su Nigeru osigurale više od 500 miliona dolara vojne pomoći i programa obuke od 2012. godine, jednog od najvećih takvih programa podrške u podsaharskoj Africi, dok je EU ranije ove godine pokrenula misiju vojne obuke vrijednu 27 miliona eura u Nigeru.

Posmatrači kažu da je zapadnoafrička regija Sahel postala jedna od najopasnijih regija na svijetu zbog ekstremizma. Zapadna Afrika je u prvih šest mjeseci ove godine zabilježila preko 1.800 ekstremističkih napada s gotovo 4.600 smrtnih slučajeva, rekao je visoki regionalni zvaničnik u Savetu bezbednosti UN-a prošle sedmice.

Puč u Nigeru osim što donosi još više nesigurnosti u cijeloj regiji, također donosi nove izazove jednoj od najsiromašnijih zemalja svijeta koja se također bori s klimatskim promjenama i migrantima iz cijele zapadne Afrike koji pokušavaju probiti put preko Sahare i sjeverne Afrike na putu prema Evropi.

Niger je, ističe Tajm, jedna od zemalja u koje je EU uložila milione eura u svoje napore da obuzda migraciju putem krijumčara.

Dok Niger pada pod vojnu vlast, propadaju i nade Evrope o zaustavljanju prodora Rusije u zapadnoj Africi, iskorjenjivanju rastuće terorističke prijetnje i zaustavljanju migracionih ruta koje vijugaju kroz Niger, piše Politiko (Politico).

Nakon što je nigerska vojska uzela za taoca demokratski izabranog predsjednika zemlje, plaćenička grupa Vagner povezana s Kremljom brzo je preuzela zasluge za pomoć u državnom udaru, ističe portal, dodajući da je uticaj Moskve nemoguće ignorisati nakon što su objavljene fotografije pristalica puča koji mašu ruskom zastavom ispred Narodne skupštine u prijestolnici Nigera.

„Živio Niger, živjela Rusija“ i „Francuska, odlazi“ neki su od natpisa, 30. juli.

Tajming preuzimanja vlasti također je bio upečatljiv, uoči velikog samita Rusije i Afrike čiji je domaćin u Sankt Peterburgu bio predsjednik Vladimir Putin.

Šef Vagnera Jevgenij Prigožin, navodno protjeran u egzil prije mjesec dana nakon bezuspješnog pokušaja pobune u Rusiji, pojavio se na marginama samita tvrdeći da je pomagao pobunjenike da se „oslobode od kolonijalista“.

Za Evropu je to veliki problem, naročito jer je izgubila moć u regiji zapadne Afrike nakon sličnih vojnih udara u obližnjim zemljama poput Malija i Burkine Faso, što je natjeralo Francusku, nekada lokalnu kolonijalnu silu, da se povuče i promijeni svoju strategiju.

Regionalna nestabilnost, dodaje portal, znači da državni udari nisu neuobičajeni u ovom dijelu Afrike, ali vrijeme napada protiv lidera Nigera, izazov je za Brisel i po pitanju implikacija za migracije.

Evropa se bori s prilivom migranata iz Afrike, od kojih mnogi dolaze iz — ili preko — Nigera. Kako god da se situacija odvijala, ističe Politiko, u Briselu postoji široko rasprostranjeno mišljenje da će EU morati da ostane angažovana u zemlji, posebno s obzirom na njegovu ulogu u migracijama.

Vojno preuzimanje vlasti u zapadnoafričkoj državi Niger srušilo je poslednju dominu u grupi afričkih zemalja, od Gvineje na zapadu do Sudana na istoku, koju sada kontrolišu hunte koje su došle na vlast pučem, ukazuje Njujork tajms (The New York Times).

Puč u Nigeru je odmah odjeknuo daleko izvan granica prostrane i osiromašene zemlje dok su afrički lideri oglasili uzbunu zbog poslednjeg udarca demokratiji na kontinentu gdje teško stečeni napredak izmiče kontroli, ističe list i dodaje da bi događaji takođe mogli uticati na dinamiku u regiji koja je opterećena nasiljem militanata, siromaštvom i državnim udarima izazvanim različitim lokalnim faktorima.

U Gvineji, vođe državnog udara opravdali su svoje postupke navodeći gnjev javnosti zbog široko rasprostranjene korupcije; u Maliju i Burkini Faso, tvrdili su da imaju odgovor na plimu islamističke militantnosti koja muči njihove zemlje.

Zapravo, pobunjeničko nasilje se proširilo pod vojnom huntom, ubrzavajući spiralu nestabilnosti, ukazuje Njujork tajms, dodajući da su se u Burkini Faso, napadi koji su nekada bili ograničeni na sever zemlje, poslednjih meseci približili glavnom gradu, dok je u Maliju, gde je vojska zamenila 5.000 francuskih vojnika s oko 1.000 Vagnerovih plaćenika, broj civilnih žrtava porastao.

Afričke zemlje zabeležile su 98 uspešnih državnih udara od 1952. godine, pokazao je nedavni izvještaj UN o državnim udarima u Africi.

Ipak, ističe list, Niger je delovao drugačije. Uprkos dugoj istoriji državnih udara, činilo se da je zemlja od 25 miliona stanovnika na putu stabilnosti pod Mohamedom Bazumom, koji je izabran za predsednika 2021. u sklopu prve mirne, demokratske tranzicije Nigera – otkako je stekao nezavisnost od Francuske 1960. – okončavši period tokom kojeg je doživeo četiri vojna udara.

Do prošle sedmice, Niger je bio kamen temeljac Pentagonove regionalne strategije. Najmanje 1.100 američkih vojnika stacionirano je u zemlji, gde je američka vojska izgradila baze dronova u Nijameju i severnom gradu Agadezu, jednu po ceni od 110 miliona dolara. Sada je sve to u opasnosti, zaključuje Njujork tajms.