Da li je dron u Zagrebu bio test za budnost NATO snaga?

Kada se na zagrebački Jarun srušio, tada još uvek neidentifikovani, objekat cela regija se našla u stanju šoka, koji se sa prvim saznanjima o kakvoj je letelici reč samo još i više povećavao.

Otkako se letelica srušila na području glavnog grada Hrvatske, postavljala su se razna pitanja, a kako je vreme odmicalo postalo je jasno da je reč o bespilotnoj letelici sovjetske proizvodnje koja je u zračni prostor Hrvatske došla iz susedne Mađarske.

Polazište, brzo se ustanovilo, nije bila Hrvatskoj susedna i prijateljska zemlja, jer je utvrđeno da je letelica u Mađarsku došla iz Rumunije, a u vazdušni prostor te zemlje došla je iz Ukrajine, kako sagovornici Al Jazeere Balkans kažu, odnosno sa prostora na kojem se trenutno odvijaju borbe između ruske i ukrajinske vojske.

Na desetine pitanja koja se postavljaju u javnosti od trenutka kada je Tupoljev Tu-141, što je model i tip bespilotne letelice koja se srušila u Zagrebu, ostaju još uvek neodgovorena, ali na ono najvažnije odgovor je dao hrvatski premijer Andrej Plenković koji je decidno i nedvosmisleno poručio da je “ta letelica koja je pala u četvrtak – s obzirom da ima jako puno konfuzije moramo rasterivati i otklanjati sve moguće netačne informacije – bila naoružana”.

Mnoga pitanja koja još uvek uznemiruju javnost ostaće neodgovorena, a odgovor na ono najvažnije: koja je bila namera ispaljivanja letelice prema vazdušnom prostoru Hrvatske i srednje Evrope verovatno nikada nećemo saznati. Stručnjaci koji se bave analizom vojnih tehnologija i strategija omogućili su nam uvid u specifikacije letelice pojašnjavajući koje su bile namene njene prvobitne izrade.

Proizvedena u SSSR-u

Profesor Berko Zečević pojašnjava kako je reč o bespilotnoj letelici koja se proizvodila u Sovjetskom savezu od kraja 1970- tih do konca 1980-tih godina i njen osnovni zadatak bila je nadgledanje vazdušnog prostora i detekcija ciljeva na tlu i to u zapadnom delu SSSR-a, odnosno na “konfrontaciji između Varšavskog i NATO pakta”.

“To je bespilotna letelica koja ima mlazni motor, koja se lansira sa jednog lansera koji je veoma glomazan i potpuno različit od onoga kako deluju savremene bespilotne letelice. Lansiranje letelice Tu-141 se u početnoj fazi uvodi sa raketnim motorom koji je postavljen ispod tela letelice sa ciljem da dobije dovoljno veliku brzinu da može biti aerodinamički stabilna u fazi uključenja mlaznog motora koji se nalazi u telu letelice”, pojašnjava Zečević.

Prema dostupnim podacima, pojašnjava dalje Zečević, ima domet od približno 1.000 kilometara i to je jedna od prvih letelica koja je imala zadatak dalekog izviđanja prostora i potencijalnih sukoba. Ono što je zanimljivo, potencira Zečević, jeste činjenica da se njeno upravljanje najverovatnije izvodilo pomoću inercione navigacije, jer u vreme kada je dizajnirana pristup GPS-u nije bio jednostavan.

“Ta letelica ima na prednjem delu dva sektora koji služe za snimanje i širokog i uskog ugla, odnosno, teleobjektivno snimanje pojedinih područja na tlu. Ona snima podatke koje treba, a kada završi snimanje, vraća se u zonu koja ne mora biti zona lansiranja, nego zonu kontrole podataka i onda se spušta s padobranima i vrši se obrada fotografija. To nije više bespilotna letelica savremenog tipa nego letelica koja traži staru opremu i podrazumeva čitav niz faktora koji zahtevaju vreme da bi došli do neke informacije”, kaže Zečević.

Na pitanje postoji li mogućnost da se Tupoljev 141 naoruža i koristi u borbene svrhe, kao neka vrsta rakete, docent dr. Gordan Akrap odgovara da “teoretski postoji mogućnost i to je jedan od pet scenarija s kojima se barata”, ali se “ne može jasno i potpuno pouzdano reći koji je scenarij od tih pet tačan”.

Iako je oko rušenja Tupoljeva 141 u Zagrebu još uvek nadvijen veliki oblak misterija, Akrap pokušava logički da secira svaki detalj “incidenta” i postavlja retorička pitanja u kojima propituje smislenost i svrhovitost namere da se letelica naoruža bojevom glavom.

Mamac za radarske sisteme NATO-a

“Prvo, zašto bi netko u letelicu koja je stara 40-50 godina koja ima zastarelu tehnologiju, a potrebno je dograditi i ozbiljno uložiti sredstva u nju da ubacite nove tehnološke sisteme, ubacio recimo nuklearnu bojevu glavu ili nešto slično. Mislim da je to praktično nemoguće u ovom slučaju. Druga stvar, postoji mogućnost da je iskorištena kao mamac za radarske sisteme i kao provera sposobnosti donošenja odluka unutar protivvazduhoplovne odbrane NATO-a. Naime, imate jedan problem: svi radari koji pokrivaju područje zemalja članica NATO-a zapravo je područje koje se ne završava na nacionalnim granicama nego u odnosu na poziciju radara i njegovom dometu koji zbog zakrivljenosti Zemlje i konfiguracije terena i od 300 do 400 kilometara ulazi u područje drugih država. Tako da je ta letelica primećena kako poleće iz Ukrajine, međutim u procesu razmene podataka taj podatak nije prosleđen Mađarima tako da oni nisu ni znali da dolazi iz ratom zahvaćenih područja, a mi (Hrvatska) najmanje. Ona je nama dolazila iz područja Mađarske, dakle prijateljske i savezničke zemlje”, kaže Akrap.

Profesor Zečević, s druge strane, kaže kako njeno ispaljivanje sigurno nije izvršeno kako bi se pomoću njene tehnologije osmatrao “neprijateljski teren”, nego kako bi se proverilo do koje je dubine unutar NATO-prostora moguće poslati jednu ovakvu letelicu, koja u izmenjenim uslovima može imati sasvim drugačiju funkciju.

“Sigurna je stvar da to nije više letelica za izviđanje i letelica takvog tipa koja je iz perioda sa kraja 20. veka, kada još elektronika i optički sistemi nisu bili na ovom nivou. Ona je generalno i prvenstveno bila namenjena za osmatranje, ali u ovom slučaju moje je duboko ubeđenje da je iskorištena da se proveri do koje dubine unutar NATO-a je moguće poslati jednu ovakvu letelicu, koja po svojim performansama, brzinom i veličinom odgovora savremenim krstarećim raketama, koje mogu nositi i nuklearno oružje, a mogu nositi i kasetnu municiju. Ni u kome slučaju nije predviđena za osmatranje”, kaže Zečević.

Poznata tačka s koje se letelica uputila prema Hrvatskoj

Kada govori o letelici koja se srušila u Zagrebu, Zečević kaže da je ubeđen da na letelici nisu vršene nikakve izmjene.

“Letelica u sebi mora da ima rezervoar sa gorivom pošto ima mlazni motor i on se mora nalaziti u telu. Sve su priče, u smislu da možete na takvoj jednoj letelici izvršiti neke adaptacije ili promenu centra mase, tehnički neracionalne i praktično izgledaju neprofesionalno. Bilo kakva promena u smislu strukture letelice utiče drastično na proces programiranja i stabilnog leta te letelice. Moje je duboko ubeđenje da na letelici nisu vršene nikakve izmene, jer nemoguće je da ona doleti na tako veliku udaljenost sa svojim performansama. Niko ovde ne spominje da u tom prostoru unutar letelice moraju biti rezervoari i ne možete unutra ubaciti bombu. Na zadnjem delu letelice postavljen je raketni motor za ubrzavanje, a ako je bila postavljena aviobomba ona bi morala biti postavljena na prednji deo letelice i onda dolazi do odbacivanja raketnog motora, pa bi došlo do toga da se tzv. pouzdanost sigurnosnog sistema dovede do nule”, kaže Zečević.

Sada se zna s koje je tačke letelica uputila prema Hrvatskoj, kaže Akrap, pojašnjavajući kako to “ne mora biti tačka u prostoru iz kojeg je ona poletela”.

“Taj Tupoljev 141 se pokreće sa lansera, znači ne mora biti vazdušna luka nego se sa pokretnog lansera lansira i vrati se lanser u skrovište. Mi već sada možemo sa 99 odsto visokim nivoom verodostojnosti govoriti o tački odakle je krenula prema Hrvatskoj bez kontrole. Ta tačka se nalazi na području Ukrajine gde još uvek nije jasno ko kontroliše to područje. Nema još uvek tih podataka, jer je ona mogla doći i sa proruske teritorije i sa teritorije koju kontroliše ukrajinska vlada”, kaže Akrap.

Sve vesti u vezi sa krizom na istoku Evrope možete pratiti na posebnoj stranici o sukobu Ukrajine i Rusije.