Licemerje prema ustaštvu na fudbalskim tribinama u Hrvatskoj: U vladajućoj partiji nema jasne ograde prema neoustaškim ispadima

Hrvatska država promenila je poslednjih sedmica svoj odnos prema neoustaškim ispadima fudbalskih navijača, ako je suditi po dva primera u praksi.

Prvo je privedeno i prekršajno gonjeno par desetaka navijača domaće reprezentacije koji su na utakmici u Osijeku pevali izvesnu koračnicu iz režima takozvane Nezavisne Države Hrvatske.

Zatim je na isti način tretirano i nekoliko pripadnika navijačke grupe Bad Blue Boys, inače „ultrasa“ zagrebačkog prvoligaša Dinama. Oni su na nacionalno-prvenstvenoj utakmici u Velikoj Gorici takođe zapevali jednu sličnu pesmu i to zacelo u znak solidarnosti s tim navijačima iz Osijeka.

I dok će se veliki deo hrvatske javnosti verovatno složiti da je tu vrstu ideoloških naglasaka potrebno dosledno zakonski sankcionisati, ostaje pitanje o istinskom odnosu same države prema istim političkim uzorima iz ne tako daleke istorije. Jer nije nepoznata činjenica da je Hrvatska više decenija tolerisala slične ispade, pa odjednom navijače ostavila na brisanom prostoru da bi ih sad prozivalo kao glavne i jedine krivce za ekstremizam.

A pre će biti da su potonji – u proseku mlađi ljudi – povrh svega preburno reagovali na iznenadno distanciranje elite koja se „umiva“ od sopstvene kompromitujuće prošlosti. Pritom treba znati da je i takvo umivanje zapravo efekt pritiska kontinentalne fudbalske organizacije UEFA na Hrvatsku.

Traženje početka i kraja ustaštva

Dario Brentin, politikolog sa univerziteta u austrijskom Gracu, koji se između ostalog bavi istraživanjem veze između sporta i politike te društva u Hrvatskoj, smatra da bi fudbalske, ali i državne institucije morale apsolutno da se ograde od bilo kakvog koketiranja s ustaškom ideologijom ili isticanja ustaških simbola. I to bez obzira na pitanje da li je to učinjeno iz uvereno-ideoloških, provokativnih ili bilo kojih drugih razloga i „razloga“.

„To se naravno neće dogoditi“, smatra on, „jer bi se u tom slučaju morali ograditi od sopstvenog licemerja i takođe priznati da riba počinje da smrdi od glave nadole.“

„Jedna stvar su male grupe ideoloških ustaša među organizovanim i neorganizovanim navijačima, kako reprezentacije, tako i domaćih klubova, a druga – i puno komplkovanija – stvar je društveni kontekst u kojem se ustaštvo banalizuje u smislu ‘pa to je samo domoljublje, a vi ste komunistički jugozomboidi koji mrze sve hrvatsko’. To je stvarno društveni, a ne isključivo fudbalski problem“, ističe Brentin. Dodaje kako u Hrvatskoj ne postoji široki društveni konsenzus o npr. Thompsonu, o prvom belom polju nacionalnoga grba, o ustaškom pozdravu „Za dom – Spremni“ ili o tome gde uopšte počinje i gde završava ustaštvo.

Civilizacijsko čišćenje javnog prostora

Naš sagovornik iz Austrije mišljenja je da se nadležne institucije u Hrvatskoj spram ove problematike ponašaju kukavički i licemerno.

„Koliko iz nekog ideološkog uverenja, a koliko iz oportunizma, teško je oceniti. Ali sve dok Hrvatski fudbalski savez ne uspeva da osudi pevanje ustaških pesama kao nešto loše, ne zato što šteti reprezentaciji nego zato što glorifikuje ustaški režim, i sve dok ne uspeva osuditi antiromske povike kao deo navijačke nekulture, ne zato što šteti reprezentaciji nego zato što je moralno pogrešno, malo toga će se promeniti“, zaključio je Dario Brentin.

O zaokretu države u formalnom tretmanu navijača, porazgovarali smo sa sociologom sporta Ozrenom Bitijem s Instituta za etnologiju i folkloristiku u Zagreb:

„Privođenja i sudske kazne navijačima za pevanje ustaških pjesama na stadionima, interesantan su zaokret u državnoj praksi kad je reč o proustaškim porukama u javnosti“, ističe Biti.

Smatra i da je sad još prerano iz toga zaključivati da se državna politika u suštini promenila. Po njegovom uverenju, izjave premijera o krimenu navijača upućuju više na delovanje države u smeru „zaštite fudbala i hrvatske reprezentacije“ od takvih ispada i mogućih kazni međunarodnih institucija. „Manje pak“, nastavlja on, „sugerišu da država u civilizacijskom duhu kreće u sistematsko čišćenje javnog prostora od simbola i poruka koje veličaju ustaški režim.“

Izazovi ekstremizma

„Teško je poverovati da se državni vrh nakanio da na duže staze trenira strogoću baš na navijačkoj populaciji s obzirom na to da su navijači-huligani, nazovimo tako ekstremniji deo te populacije, političko-ideološki na sličnoj trasi kao desnije krilo HDZ-a, itekako važno u stranci koja je u Hrvatskoj kontinuirano na vlasti. Utoliko je i desničarenjem obeležen navijački folklor, zajedno s drugim društveno teže razumljivim ili prihvatljivim ritualima, tek ponekad i samo incidentalno kamenčić u cipeli vladajućih“, tvrdi Ozren Biti. Podseća i na drastičan primer odlaska dela BBB-a u Grčku na zabranjeno gostovanje, i to zbog toga što su završili u tamošnjim zatvorima.

„Strukturno posmatrano, međutim, sve je to iz perspektive HDZ-a dobrodošao produžetak konzervativnih snaga i iskaz desnih politika drugim sredstvima i kanalima. Izvesno je, međutim, da su se vladajući – usled što latentnog, a što direktnog pritiska međunarodnih fudbalskih i političkih tela – našli između čekića i nakovnja“, procenio je ovaj sociolog s IEF-a, uz pretpostavku da je Hrvatskoj očekivati i nove navijačke (re)akcije te provokacije vezane uz skorašnje obeležavanje Dana sećanja na žrtve Domovinskog rata i Dana sećanja na žrtvu Vukovara i Škabrnje.

Prema njegovim rečima, Vladu Hrvatske tek očekuju pravi izazovi u tom smislu, kao što i čitavo hrvatsko društvo tek očekuje razotkrivanje državne politike spram navijačkog ekstremizma.