RSE: Uspon krajnje desnice u Izraelu

Analitičari smatraju da je uspon Ben-Gvira, lidera stranke Verski cionizam, podstaknut prošlogodišnjim nemirima, opštim izraelskim pomakom udesno, ali i strahovima za jevrejski identitet Izraela, prenosi Radio Slobodna Evropa pisanje svetskih medija.

Iza izborne pobede Benjamina Netanjahua stoji uspon stranke Verski cionizam, čiji je ultranacionalistički politički pogled iskovan u jevrejskim naseljima na Zapadnoj obali, ukazuje Volstrit džurnal.

Verski cionizam Itamara Ben-Gvira mogao bi da igra centralnu ulogu u sledećoj vladi, pošto je stranka na izborima osvojila 14 mesta i postala treća po veličini u Izraelu.

Sve veća popularnost Ben-Gvira osigurala je da Netanjahuov blok ostvari potpunu pobedu, utirući put razgovorima o formiranju onoga što bi, smatraju analitičari, mogla biti najviše desna i najreligioznija vlada u istoriji Izraela, navodi Volstrit džurnal i dodaje da svi Netanjahuovi politički saveznici dolaze iz verskih stranaka, iako je njegov Likud većinom sekularna partija.

Ultranacionalisti bi uskoro mogli imati priliku da promovišu ideje koje su se nekada smatrale ekstremnim, ali sada su u mejnstrimu Izraela, poput anektiranja delova okupirane Zapadne obale, potvrđivanja jačeg jevrejskog prisustva na spornim svetim mestima u Jerusalemu i dramatičnog širenja izraelskih naselja širom Zapadne obale.

Mogućnost da Ben-Gvir, koji je 2007. osuđen za podsticanje na rasizam i pripadnost terorističkoj organizaciji, može biti na visokoj poziciji u vladi pokazuje sve veću političku snagu religioznih ultranacionalističkih Jevreja, naglašava Volstrit džurnal i dodaje da Ben-Gvir i mnogi njegovi sledbenici veruju da Palestinci na Zapadnoj obali treba da budu podanici države Izrael bez prava glasa.

Nemiri između Arapa i Jevreja koji su zahvatili izraelske gradove u maju 2021. pomogli su okončanju poslednjeg mandata Netanjahua. Sedamnaest meseci kasnije, posledice tih nemira pomogle su mu da se vrati na vlast, piše Njujork tajms, uz ocenu da su za pobedu na izborima Netanjahu i njegovi krajnje desničarski saveznici iskoristili percipirane pretnje jevrejskom identitetu Izraela.

Izraelski pomak udesno započeo je pre nekoliko decenija i ubrzao se nakon druge palestinske intifade početkom 2000-ih, kada je talas palestinskih terorističkih napada usmerio mnoge Izraelce prema desničarskom narativu. Međutim, ukazuje list, izraelsko posrtanje prema krajnjoj desnici na ovim izborima takođe je nastalo iz novijih strahova da će Izrael izgubiti svoj jevrejski identitet.

Nemiri 2021. dogodili su se u pozadini nemira u Jerusalimu i izbijanja rata između Izraela i militanata iz Gaze. Dok su kod Arapa nemiri podstakli osećaj diskriminacije i opasnosti, među Jevrejima je to, prema oceni Njujork tajmsa, povećalo strahove od unutrašnjeg neprijatelja, arapske manjine koja čini oko petinu stanovništva Izraela, zemlje sa devet miliona ljudi.

Formiranje vlade jedinstva prošlog leta, koja je uključivala desničare poput Naftalija Beneta kao i arapske islamiste, delimično je ukorenjeno u političkom pragmatizmu, ali je takođe imalo za cilj da izleči posljedice nereda i podstakne veće jevrejsko-arapsko partnerstvo.

Ipak, naglašava Njujork tajms, mnogi desničarski birače to su doživeli kao izdaju, a zavisnost koalicije od arapske partije kao opasnost za jevrejski karakter države. Strahove da je jevrejski identitet Izraela ugrožen povećali su i napori levičarskih stranaka da sekulariziraju aspekte izraelskog javnog života, poput dopuštanja javnog prevoza na jevrejski sabat.

Analitičari smatraju da je upravo uspon Ben-Gvira podstaknut izraelskim opštim pomakom udesno, strahovima za ličnu sigurnost i strahovima vezanim za jevrejski karakter države, ukazuje Njujork tajms.

Iako su i Netanjahu i Benet desničari, postoji niz zabrinjavajućih područja po kojima su Verski cionisti drugačija, možda i alarmantnija grupa od drugih desničara, ocenjuje Vašington post.

Za razliku od evropskih desničarskih grupa koje obećavaju da će ograničiti imigraciju, Verski cionisti navode da bi mogli deportovati ljude koji su rođeni na teritoriji koju kontroliše Izrael, odnosno pozivaju na proterivanje Arapa koji ne podržavaju Izrael, ističe list dodajući da Verski cionisti takođe izražavaju netrpeljivost prema LGBT zajednici i prihvataju nužnost nasilja.

Ben-Gvir ima veze s pokojnim Meirom Kahaneom, rabinom rođenim u SAD koji se otvoreno zalagao za proterivanje Palestinaca iz zemlje pod izraelskom kontrolom. Kahane je, dodaje Vašington post, pomogao rađanju izraelske krajnje desnice zagovaranjem često nasilnog tipa jevrejskog nacionalizma.

Služio je u Knesetu četiri godine, ali su ga drugi političari bojkotovali i zabranili mu učešće u izraelskoj politici 1988. zbog rasizma, da bi dve godine kasnije na njega bio izvršen atentat.

Međutim, ističe list, pretnja nasiljem krajnje desnice koju je Kahane doneo iz SAD još je visila nad izraelskom politikom. Nakon pregovora o sporazumu iz Osla s palestinskim vođom Jaserom Arafatom, premijer Jicak Rabin ubijen je 1995. godine.

Ben-Gvir, tada mladi krajnje desničarski buntovnik koji je bio oslobođen izraelske vojne službe zbog političkih uverenja, pretio je Rabinu svega tri nedelje pre njegovog ubistva. Iako on sam nikad nije bio osuđivan za nasilje, Ben-Gvir je branio nasilne krajnje desne ekstremiste na sudu i bio je osuđen za podsticanje na rasizam i podršku terorističkoj grupi.

Dok su Netanjahu i druge zapadne desničarske vođe proteklih godina nevešto prigrlili LGBT prava, izraelska krajnja desnica često je otvoreno neprijateljska prema pitanjima prava homoseksualaca.

Ben-Gvirov kolega i lider Verskog cionizma Becalel Smotrič je u mladosti bio aktivista za prava LGBT osoba, ali je nedavno privukao pažnju komentarima o sve većoj gej zajednici u Izraelu, dok je na snimku od pre par godina kazao da bi homoseksualci trebalo da se „osećaju nelagodno jer su nenormalni“.