Ruski treći hladni rat

Ukazuje na brojne paralele između današnjih događaja i onih iz prošlosti. Navodi da, u svakom slučaju, Rusija deluje sa pozicije zamišljene moralne superiornosti.

Pre skoro 200 godina, piše Inozemcev, Rusija se zalagala za „očuvanje temelja” i očuvanje monarhijskih poredaka u Evropi, braneći taj sistem od svih vrsta „nihilista”. Posle Drugog svetskog rata govorilo se o trijumfu komunizma kao najprogresivnijeg društvenog sistema. Sada Kremlj ponavlja ideju da Rusija stoji nasuprot pogubnog i nemoralnog Zapada, da je ona branilac tradicionalnih vrednosti koje Zapad može oskrnaviti.

I svaki put konfrontacija bi počela kada bi Rusija „maltretirala“ zapadne moćnike.

U prvom hladnom ratu, navodi Inozemcev, ovo je uključivalo rusko gušenje ustanka u Poljskoj 1830, revoluciju u Mađarskoj 1848. i ultimatum iz 1853. da Turska dodeli protektorat nad svojim dominionima naseljenim prvenstveno ruskim pravoslavcima.

Drugi, veći hladni rat počeo je tako što su sovjetske satelitske države odbile da učestvuju u Maršalovom planu i blokirale Zapadni Berlin 1947. Novije tenzije eskalirale su kada je Rusija aneksirala Krim 2014. i potkopala teritorijalni integritet Ukrajine vojnom intervencijom u Donbasu 2014 – 2015.

I svaki put, događaji nisu eskalirali u „vrući“ ili direktan rat.

„Umesto toga, sukobi su bili ograničeni na periferni teatar operacija – kao što je kampanja na Krimu 1850.-ih; iscrpljivanje gde god bi se u svetu sukobljavali interesi zaraćenih strana kao što se desilo u drugoj polovini 20. veka; ili, kao što se sada dešava, svođenje na delovanje kvazivojnih formacija nad kojima jedna strana tvrdi da nema kontrolu i razne vrste terorističkih akcija.

Ne bi trebalo zaboraviti da je svaki put Rusiji ili Sovjetskom Savezu nedostajala ekonomska i tehnološka moć koja bi im dala prednost u konfrontaciji koja je usledila. Iako Moskva ima sposobnost da zbriše svog neprijatelja sa lica zemlje još od kada je razvila nuklearno oružje sredinom 20. veka, takođe bi bila raznesena u paramparčad u tom procesu, što za rezultat ima da nije u stanju da pobedi bilo koji od ovih „hladnih ratova“, a svaki njegov poraz završavao se ozbiljnom krizom celokupnog društvenog modela i ruskog carstva i Sovjetskog Saveza.

Koliko god ove paralele bile očigledne, Rusija je svaki put pravila iste greške.

Prvo, stekla je reputaciju u Evropi i na Zapadu kao „imperija zla“ ako ne kroz otvoreno neprijateljske akcije, onda kroz unutrašnju politiku i ideološke aspiracije sa kojom se saradnja, po definiciji, smatrala nemogućom.

Drugo, u svakom od ovih hladnih ratova, Rusija se našla ili sama ili uz podršku samo strateški beznačajnih satelitskih država, dok joj se suprotstavljao savez moćnih i uticajnih zemalja, čime je predodredio žalosni ishod borbe.

Treće, ova država je na svaki hladni rat reagovala tako što je zatezala „šrafove“ na svojoj unutrašnjoj politici, smanjivala slobode i dovela društvo u svojevrsnu omamljenost koja je prestajala tek kada su federalne vlasti izgubile moć u narednoj epizodi konfrontacije sa Zapadom.

Četvrto, a to delimično proizilazi iz treće tačke – kako se sukob produbljivao, ruske vlasti su sve više gubile dodir sa realnošću, što ih je dovelo do grešaka koje su „prelomile kičmu kamili“ – okupacije Moldavije i Vlaške 1853. i Avganistana 1853. 1979.

Po mom mišljenju, ne možemo odvojiti ono što se sada dešava od prethodnih hladnih ratova ili očiglednih lekcija koje se iz njih mogu naučiti.

Rusija se više puta ponašala nestrpljivo i agresivno, dok je Zapad, koji mnogi ruski liberali sada optužuju za defetizam i pomirljivost, ove konfrontacije sa Sankt Peterburgom i Moskvom u početku doživljavao kao dug proces u kojem će njihova društva u razvoju neminovno nadvladati stagnirajuće ruske ili sovjetske.