"Sistemi" Gruevskog i Vučića nisu večni

…uključujući pogoršanje srpsko-makedonskih odnosa, uprkos nedavnim „verbalnim varničenjima“ između predsednika SDSM i predstavnika zvaničnog Beograda, ocenjuju za Danas stručnjaci za regionalna pitanja. Prema mišljenju naših sagovornika, potrebno je da se politički akteri u regionu uzdrže od „nacionalističkih diskursa“, koji su intenzivirani u poslednje vreme.

Makedonski politikolog Dane Taleski ističe za Danas da još nije završen proces formiranja vlade, ali da je izvesno da će Zaev biti premijer.

– Kratkoročno gledano, biće potrebno da se prihvate novi partneri, da se upoznaju i izgrade poverenje. Tu neće biti od pomoći senzacionalističke medijske priče i nacionalistički diskursi, u kojima se izjave vade iz konteksta, bilo da potiču iz Srbije ili Makedonije, a kojima se odnosi između Srbije i Makedonije stavljaju u kontekst odnosa Srbije sa Kosovom ili Makedonijom. Makedonija izlazi iz teškog perioda demokratske regresije, biće potrebno da se obnove institucije i prijateljski odnosi sa susedima. Srednjoročno gledano, Zaev kao premijer ima veće šanse da unapredi odnose sa Srbijom od prethodnog rukovodstva, jer neće biti opterećen nacionalizmom, već će staviti prioritet na jačanje ekonomskih veza, intenzivniju prekograničnu i regionalnu saradnju, kako bi se ubrzale EU integracije. Očekujem, dakle, da će Zaev kao premijer voditi otvorenu i prijateljsku politiku saradnje sa svim susedima Makedonije i da će unaprediti odnose sa svima. Glavni motivi politike nove vlade će, verovatno, biti jača ekonomska saradnja i ubrzavanje EU integracija, i to ne samo deklarativno, kako je u velikoj meri do sada bilo, već i praktično, smatra naš sagovornik.

Taleski konstatuje da se odnosi između suseda na Balkanu ne temelje samo na odnosima između naših političkih rukovodstava. „Trgovina, ekonomsko partnerstvo, univerzitetska, naučna i kulturna saradnja, civilna društva, sport i lični odnosi, uključujući porodične odnose i prijateljstva, po celom Balkanu u velikoj meri relativizuju postojeće granice, nadilaze političke odnose i stvaraju realnu osnovu za novu političku realnost. Mislim da su svi politički lideri na Balkanu toga svesni, ali nisu svi voljni da prihvate da balkanska realnost na kraju druge decenije 21. veka nema ništa zajedničko s prošlim vremenima. To je izazov, ali i velika šansa za bolju budućnost“, napominje Dane Taleski.
Prema mišljenju Vedrana DŽihića, stručnjaka za Balkan Austrijskog instituta za međunarodnu politiku, „ne postoji nijedan opravdan razlog da demokratski i legitiman korak, kao što je izbor onoga ko je skupio parlamentarnu većinu da bi bio izabran za premijera, poremeti odnose između dvije države“.

– U slučaju Zaeva, pogoršanje odnosa sa Srbijom bilo bi još apsurdnije, jer su njegovi koalicioni partneri isti oni koji su donedavno bili sastavni dio vlade VMRO-DPMNE i Nikole Gruevskog. I novoizabrani predsjednik Sobranja Talat DŽaferi bio je ministar u vladi Gruevskog. Imajući u vidu činjenicu da svi zvaničnici EU i SAD podržavaju izbor Džaferija i formiranje nove vlade pod vođstvom Zaeva, dobijamo dodatni argument za vlast u Srbiji, koja ističe svoju proevropsku orijentaciju i potencira dobre odnose sa EU i SAD, da izgradi što bolje i prijateljske odnose sa novom proevropskom vladom u Makedoniji. Ali, činjenice i retorika u Srbiji u zadnjih nekoliko dana pokazuju suprotno. Reakcije Srbije, u kojima se potencira takozvano „makedonsko pitanje“ kao opasnost za mir u regiji i priziva bauk nove velikoalbanske ideje, i u kojima se čak spominje dizanje borbene gotovosti, govore nam da je situacija u Makedoniji očigledno postala unutarnjopolitičko pitanje za Srbiju – tvrdi sagovornik Danasa.

Džihić smatra da je „očigledno da postoji strah kod Vučića i partija vladajuće koalicije da bi se neka vrsta scenarija slična onome u Makedoniji mogla ponoviti i u Srbiji“.

– Dominantna i autoritarna vlast Gruevskog je počela da se klima u momentu kada su se pojavile snage u opoziciji koje se počele otvoreno i činjenično raskrinkavati nedemokratske metode vladavine tada neprikosnovenog lidera Gruevskog. Kao što ni „sistem Gruevski“ nije bio neprikosnoven i stvoren za vječnost, ni „sistem Vučić“ nije stvoren za vječnost. Kad tad, i u Srbiji će doći do promjene vlasti, ukazuje Vedran DŽihić.

Podgrevanje tenzija

Vedran Džihić konstatuje da „podgrijavanje nacionalnih pitanja i etničkih tenzija ne koristi samo vladajućim strukturama u Srbiji, nego po sistemu komunicirajućih posuda i vlastima na Kosovu ili u Albaniji“. „Nemoguće je oteti se utisku da smo svjedoci ponovnog buđenja nacionalističke retorike i politike kao sredstva za manipulaciju i mobilizaciju stanovništva. Na taj način se mir u regiji namjerno rizikuje da bi se sačuvala vlast i realizirali partikularni interesi vladajućih struktura i onih koji su im bliski“, zaključuje Džihić.