Spontani bunt poniženih

Sa žutim prslukom – navučenim kao znak raspoznavanja ili vidljivo stavljenim ispod šajbne u znak solidarnosti – čak oko devet miliona Francuza, prema procjenama, na neki način je učestvovalo u protestu. Objavljeno je i to da 75 odsto Francuza, prema anketama, podržava taj pokret (ili nije protiv njega).

Neposredni povod su nove takse na gorivo, posebno dizel, u ime takozvane ekološke tranzicije. Poskupljenje se pokazalo kao neprihvatljivo, posebno za ruralno stanovništvo gdje, osim privatnog automobila, ne postoje druge mogućnosti za prevoz. Osim između nekoliko velikih gradova, u Francuskoj ne postoji autobuski putnički saobraćaj. Primjena novih stopa je koincidirala i sa periodom rasta cijene barela na svjetskom tržištu (iako je u međuvremenu registrovan njen umjereni pad) a najava novih cijena na pumpama za januar 2019. je samo bila ona „kap u čaši“ ili detonator za narodni bunt. Štaviše, čini se da neposredni povod u stvari nije ništa drugo nego samo izgovor na koji su društvene mreže čekale da bi se inicirao revolt. Pojedini analitičari ukazuju na puno širi splet motiva.

U stvari, društvene mreže su – a to je ovdje neviđeni presedan – isključivi „organizator“ protesta. Ovo je poprimilo izuzetno značenje, zabilježeno u svim komentarima posvećenim događajima. Pokret je spontan. Ne koincidira ni sa kakvim logičnim biračkim tijelom. Pokret je stihijski, što je posebno alarmantno. Pokret nema lidera, niti lidere, sa kojima bi se eventualno moglo nešto pregovarati. Pokret nema proklamovane političke sponzore, iako sa svih strana, osim iz Makronove partije, sindikati i političke stranke pokušavaju da ga pridobiju ili bar da se za njega „zakače“.

Podvlače se posebno nastojanja partije Marine Le Pen, na jednoj strani, i Melanšonove Nepokorne Francuske, na drugoj. Izgleda prilično jasno, prema geografskom rasporedu „vrućih mjesta“, ali i prema sloganima koji tu i tamo dominiraju, da su te dvije struje najaktivnije na terenu. Ostali politički akteri se zadovoljavaju salonskim izražavanjem podrške. Kroz ovo prepoznavanje „populističkog“ karaktera bunta, Makron i ministri rade na njegovom diskreditovanju.

Svima je zajednička sasvim vidljiva velika zbunjenost (ovdje treba još dodati i sindikate). Kao da su se osnovni principi funkcionisanja francuske demokratije odjednom našli pod znakom pitanja. Poslije prva dva dana spektakularne mobilizacije koju su, zahvaljujući informativnim TV kanalima, Francuzi doživljavali kao neku vrstu hepeninga bez granica, na kom je bilo moguće u direktnom prenosu vikati: „Makron, ostavka!“ ili „Idemo na Skupštinu“ – uslijedili su dani u kojima su vlasti preuzele inicijativu, stavljajući akcenat na veliki broj incidenata (dvoje poginulih i preko 500 povređenih) i na rizike koji idu uz nezakonita, nenajavljena okupljanja. Uz to Vlada, koja za sada ne povlači svoje sporne odluke, neumorno insistira i na nekoliko mjera koje je brzopleto usvojila u pravcu socijalno ugroženih slojeva stanovništva. Najavljene su i nove odluke za iduću sedmicu sa ciljem da se novi propisi iz domena ekološke tranzicije prestanu shvatati kao „kaznene mjere“.

Tačno je da su ti siromašniji slojevi u samom jezgru bunta. Uobičajeno je, u politički korektnom govoru, da se oni karakterišu kao niža srednja klasa. U stvari, od njih u francuskom društvu nema niže klase. To su oni koje je Emanuel Makron u nekoliko navrata, u poletu iskrenosti, otvoreno ponizio, a oni se prepoznali. Nemamo prostora da ovdje podsjetimo na kontekst raznih kvalifikativa iz predsjednikovih usta. Oni idu od „nepismenjakovića“, preko „onih koji prave sranja“ do „ljudi koji su ništa“.

Sve ovo bi bilo nevažno, ili bar manje važno, da u Francuskoj nije dominantno osjećanje, ne samo politički artikulisano, da su otkako je došao Makron siromašni sve siromašniji, a bogati sve bogatiji. Ne zaboravlja se predsjedniku što je ukinuo tzv. porez na bogatstvo, koji je, istina, imao mali budžetski značaj, ali veliki smisao kao simbol. Kako je u maju pisao Figaro, na osnovu studija nevladinih organizacija Oxfam i Basic, Francuska ostaje i pod Makronom, svjetski prvak u stopi isplate dividendi akcionarima. Ne zaboravljaju ni penzioneri to što im je kroz povećanje jedne takse, kao prvo, Makronova vlada „odrezala“ 1,7 odsto od penzija, a zatim su one izdvojene iz prakse sistematskog rasta prema stopama inflacije. Uočeno je da su u buntu „žutih prsluka“ masovno prisutni upravo penzioneri.

U međuvremenu je, u Tokiju, uhapšen Karlos Gon, predsjednik i generalni direktor u alijansi Reno-Nisan-Micubiši koja je pod njegovim rukovodstvom postala svjetski lider u automobilskoj industriji. Gospodina Gona koji, izračunato je, ima dnevni prihod od 45.000 evra, Japanci terete za utaju poreza u iznosu od oko 39 miliona evra, ali i za zloupotrebu sredstava iz Nisanovih fondova u privatne svrhe. Kako sada, uz ovaj primjer nezajažljivosti predstavnika velikog kapitala, narod može nastaviti da se uzda u onu poznatu doktrinu „slijevanja“ iz Makronovog diskursa? Prema njoj, nagrađujući za uspješne rezultate najprije bogate, neće izostati pozitivni efekti za cijelo društvo.