Šta je NATO i zašto je nastao? 1foto: Shutterstock/Alexandros Michailidis

NATO, Severnoatlantski savez, formiran je 1949. godine sa ciljem, pre svega, da deluje kao sredstvo odvraćanja od pretnje sovjetske ekspanzije u Evropi posle Drugog svetskog rata, podseća Dojče vele.

Osim toga, Sjedinjene Države su to videle kao sredstvo za sprečavanje ponovnog izbijanja nacionalističkih tendencija u Evropi i za podsticanje političke integracije na kontinentu.

Poreklo NATO-a, međutim, zapravo seže u 1947. godinu, kada su Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska potpisale Ugovor iz Denkerka kao savez da se suprotstave eventualnom nemačkom napadu nakon rata.

Prvobitnih 12 osnivača političkog i vojnog saveza su: Sjedinjene Države, Ujedinjeno Kraljevstvo, Belgija, Kanada, Danska, Francuska, Island, Italija, Luksemburg, Holandija, Norveška i Portugal.

Bezbednosni kolektiv

U svojoj osnovi, organizacija deluje kao kolektivni bezbednosni savez sa ciljem da obezbedi međusobnu odbranu vojnim i političkim sredstvima ako nekoj državi članici preti neka spoljna država.

„Članice su saglasne da će se oružani napad na jednu ili više njih u Evropi ili Severnoj Americi smatrati napadom na sve njih i shodno tome su saglasne da, ako dođe do takvog oružanog napada, svaka od njih, u vršenju prava na individualna ili kolektivna samoodbrana priznata članom 51. Povelje Ujedinjenih nacija, pomoći će članici ili članicama koje su tako napadnute tako što će odmah, pojedinačno i u dogovoru sa drugim članicama, preduzeti radnje koje smatra neophodnim, uključujući korišćenje oružane sile, za obnavljanje i održavanje bezbednosti severnoatlantskog područja“.

Sjedinjene Države su se jednom pozvale na član 5, nakon napada 11. septembra 2001.

Bedem protiv Sovjetske Rusije

Sovjetski Savez je odgovorio na NATO-u stvaranjem sopstvenog vojnog saveza sa sedam drugih istočnoevropskih komunističkih država 1955. godine, pod nazivom Varšavski pakt.

Ali pad Berlinskog zida i raspad Sovjetskog Saveza koji je usledio 1991. otvorili su put novom poslehladnoratovskom bezbednosnom poretku u Evropi.

Oslobođene svojih sovjetskih okova, brojne zemlje bivšeg Varšavskog pakta postale su članice NATO-a.

Članice Višegradske grupe Mađarska, Poljska i Češka pridružile su se 1999. Pet godina kasnije, 2004. godine, NATO je primio takozvanu Vilnjus grupu koju čine Bugarska, Estonija, Letonija, Litvanija, Rumunija, Slovačka i Slovenija.

Albanija i Hrvatska su se pridružile 2009.

Crna Gora se pridružila 2017. godine, a Severna Makedonija 2020.

Finska je danas postala 31. članica NATO-a.

Politika otvorenih vrata

U kontekstu tekućeg rata između Rusije i Ukrajine, ambicija Ukrajine da se pridruži Alijansi ponovo je ubrzala.

Za Rusiju je pojam njenog bivšeg sovjetskog satelita Ukrajine ulaska u NATO crvena linija.

NATO-ova takozvana politika otvorenih vrata, kako je navedeno u članu 10. ugovora omogućava svakoj evropskoj zemlji koja može da unapredi i doprinese „bezbednosti severnoatlantskog područja“ da se pridruži.


 

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.

Komentari