foto: Shutterstock/Alexandros MichailidisNATO, Severnoatlantski savez, formiran je 1949. godine sa ciljem, pre svega, da deluje kao sredstvo odvraćanja od pretnje sovjetske ekspanzije u Evropi posle Drugog svetskog rata, podseća Dojče vele.
Osim toga, Sjedinjene Države su to videle kao sredstvo za sprečavanje ponovnog izbijanja nacionalističkih tendencija u Evropi i za podsticanje političke integracije na kontinentu.
Poreklo NATO-a, međutim, zapravo seže u 1947. godinu, kada su Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska potpisale Ugovor iz Denkerka kao savez da se suprotstave eventualnom nemačkom napadu nakon rata.
Prvobitnih 12 osnivača političkog i vojnog saveza su: Sjedinjene Države, Ujedinjeno Kraljevstvo, Belgija, Kanada, Danska, Francuska, Island, Italija, Luksemburg, Holandija, Norveška i Portugal.
Bezbednosni kolektiv
U svojoj osnovi, organizacija deluje kao kolektivni bezbednosni savez sa ciljem da obezbedi međusobnu odbranu vojnim i političkim sredstvima ako nekoj državi članici preti neka spoljna država.
„Članice su saglasne da će se oružani napad na jednu ili više njih u Evropi ili Severnoj Americi smatrati napadom na sve njih i shodno tome su saglasne da, ako dođe do takvog oružanog napada, svaka od njih, u vršenju prava na individualna ili kolektivna samoodbrana priznata članom 51. Povelje Ujedinjenih nacija, pomoći će članici ili članicama koje su tako napadnute tako što će odmah, pojedinačno i u dogovoru sa drugim članicama, preduzeti radnje koje smatra neophodnim, uključujući korišćenje oružane sile, za obnavljanje i održavanje bezbednosti severnoatlantskog područja“.
Sjedinjene Države su se jednom pozvale na član 5, nakon napada 11. septembra 2001.
Bedem protiv Sovjetske Rusije
Sovjetski Savez je odgovorio na NATO-u stvaranjem sopstvenog vojnog saveza sa sedam drugih istočnoevropskih komunističkih država 1955. godine, pod nazivom Varšavski pakt.
Ali pad Berlinskog zida i raspad Sovjetskog Saveza koji je usledio 1991. otvorili su put novom poslehladnoratovskom bezbednosnom poretku u Evropi.
Oslobođene svojih sovjetskih okova, brojne zemlje bivšeg Varšavskog pakta postale su članice NATO-a.
Članice Višegradske grupe Mađarska, Poljska i Češka pridružile su se 1999. Pet godina kasnije, 2004. godine, NATO je primio takozvanu Vilnjus grupu koju čine Bugarska, Estonija, Letonija, Litvanija, Rumunija, Slovačka i Slovenija.
Albanija i Hrvatska su se pridružile 2009.
Crna Gora se pridružila 2017. godine, a Severna Makedonija 2020.
Finska je danas postala 31. članica NATO-a.
Politika otvorenih vrata
U kontekstu tekućeg rata između Rusije i Ukrajine, ambicija Ukrajine da se pridruži Alijansi ponovo je ubrzala.
Za Rusiju je pojam njenog bivšeg sovjetskog satelita Ukrajine ulaska u NATO crvena linija.
NATO-ova takozvana politika otvorenih vrata, kako je navedeno u članu 10. ugovora omogućava svakoj evropskoj zemlji koja može da unapredi i doprinese „bezbednosti severnoatlantskog područja“ da se pridruži.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
