Štampa razapeta između papira i ekrana

Do sad se u Francuskoj znalo za slučaj doživotne pretplate, za 200 evra, na tromjesečnik Fakir. On je vjerovatno najzanačajniji asteroid na radikalnoj ljevici, gdje oko Nepokorene Francuske kao planete, gravitira puno kometa i drugih više-manje identifikovanih nebeskih tijela. List koji na svojoj naslovnici kaže: „Novine na koje su ljuti svi, ili skoro svi“ je osnovao i danas ih vodi Fransoa Rifen, poslanik u skupštini, uz Melanšona, i „enfant terrible“ francuske politike.

„Libe“, kako Francuzi familijarno zovu Liberasion, je za pretplatu do kraja života tražio 400 evra. Za vrijeme trajanja te sedmične test-akcije, zabilježene su pretplate oko 400 novih čitalaca, što direktor lista, Loran Žofren, ističe kao uspjeh.

Novi test je predviđen za kraj godine, kad u periodu pred praznike započne ludnica i opsesija prikladnih ili originalnih božićnih poklona. Pretplatiti oca ili majku – šezdesetosmaše – koji su nakon dodatnog oporezivanja penzija prestali kupovati omiljeni list, može kao ideja imati smisla u slojevima društva koji odobravaju etički i angažovani pristup informaciji novina čiji je osnivač bio Žan-Pol Sartr.

Međutim, „Libe doživotno“ kao inicijativu treba posmatrati i u kontekstu krize štampe uopšte. Ako, u bukvalnom smislu, riječ štampa označava novine na papiru, već je provjereno i potvrđeno širom svijeta da se trend krize ne može obrnuti. Veliki broj naslova više ne postoji u verziji na papiru dok su mnogi, uz značajno manji tiraž, smanjili format i paginaciju. Direktor NJujork tajmsa je nedavno „kraj papira“ previdio za desetak godina.

Tradicionalnoj štampi se, u dogledno vrijeme, ne obećava bolja budućnost zahvaljujući njenim digitalnim izdanjima. Ta izdanja za glavne naslove su zasad samo „pojasevi za spasavanje“. Svi vodeći listovi pokušavaju da se prilagode, ali se ta adaptacija ne odvija bez potresa.

Sistem distribucije novina je na ivici sloma: košta isto kao nekad, ali sada za pola ranijeg tiraža ili čak i manje. Za redakcije se podrazumijeva da su prekobrojne. Internet je „revolucionisao“ i sadržaj novina u smislu sažetosti (odnosno osiromašenja), na štetu temeljitosti i kvalitetnog novinarskog izraza. On je poremetio i ekonomiju oglašavanja na koju se godinama oslanjao ekonomski model štampe.

Na svu sreću, monumenti francuskog novinarstva, Mond, Figaro, Liberasion, pa čak i Ekip (da ostanemo samo uz dnevnike), odolijeva pritiscima. NJihov sadržaj je, zahvaljujući internetu, paradoksalno, obogaćen drukčijim pristupom informaciji i novom kulturom novinarstva. Novosti i vijesti, inicijalna vokacija štampe, su na internetu. Štampani mediji otvaraju sve više prostora za analize, hronike, osvrte, debate…

Ovo se, naravno, ne može posmatrati kao izdvojen fenomen, u opoziciji sa nekoliko kvalitetnih onlajn medija, sa visokim novinarskim zahtjevima, čiji je uticaj u Francuskoj značajan. Tu mislimo, sa brojčano puno skromnijim redakcijama, na sajtove kao Atlantiko ili Madijapart (kog je osnovao Edvi Plenel, bivši glavni urednik Monda.

Raspoložive statistike o difuziji takozvane nacionalne dnevne štampe, između 2013. i 2017. godine su rječite. Samo dva lista, Mond (278.000 prosječno prodatih primjeraka) i Eko (specijalizovan za ekonomiju, 128.000), su stabilni. To vjerovatno ne bi bilo tako da 2017. nije bila izborna godina, okolnost koja je odavno uočena kao povoljna za štampu.

Makronov uspon je tako favorizovao ta dva lista, jedan na lijevom centru (kako je se u početku svrstavao budući predsjednik), a drugi posvećen samo ekonomskim temama (za koje se prevashodno i spontano vezuje predstava o Emanuelu Makronu).

Figaro (koji je prodavao prosječno 317.000 primjeraka) je izgubio 11.000 primjeraka kroz avanturu Fransoa Fijona kao kandidata. Najčitaniji dnevnik na nacionalnom nivou, Parizijen (346.000) je u konkurenciji sa društvenim mrežama za četiri godine izgubio 67.000 čitalaca.

Drugu spektakularnu eroziju je doživio upravo Liberasion koji je, ilustrujući logično situaciju na ljevici, sa 101.000 prodatih primjeraka pao na 75.000.

Francuski magazin CB NJuz, specijalizovan za teme iz komunikacije, oglašavanja, marketinga i medija, objavio je prije dva mjeseca globalne podatke o situaciji štampe namijenjene širokoj publici za 2018. Štampa na papiru, takozvana print difuzija, je izgubila 4,2 odsto u odnosu na 2017. dok su njena PDF izdanja u porastu za 26,8 odsto čitalaca.

Jedno drugo zanimljivo istraživanje, o kom je izvjestio isti magazin krajem 2017. relativizira taj trend. Kad je riječ o intimnom stavu Francuza u „sukobu“ ekran-papir, još uvijek pobjeđuje papir. Oko 80 odsto čitalaca u kategoriji magazina i 59 odsto čitalaca dnevnih listova daju prednost štampanim novinama u odnosu na njihov digitalni ekvivalent.