Tramp za utehu šalje Tilersona

Reč je o velikom forumu za političku i ekonomsku saradnju koji okuplja 18 država članica – godišnji Istočno-azijski samit koji se ove godine održava od 13. do 14. novembra na Filipinima.

Tramp će, kako je predviđeno, boraviti u Manili 13. novembra, ali neće prisustvovati samitu, navodi se u saopštenju Stejt departmenta. Umesto njega će Reks Tilerson, državni sekretar SAD, predstavljati najveću ekonomiju sveta na plenarnom sastanku samita 14. novembra.

U vreme predsednikovanja Baraka Obame Istočno-azijski samit predstavljao je „stub“ odnosa SAD i Azije. Pre šest godina Sjedinjene Države su stekle članstvo u forumu na osnovu Obamine strategije okretanja američke spoljne politike u pravcu azijsko-pacifičkog regiona. Od tada, američki lider prisustvovao je svake godine izuzev 2013. kada je kratko država bila na takoreći prinudnom odmoru zbog spora o budžetu.

Azijska turneja biće svakako najduži boravak van kontinenta za predsednika SAD od početka ovog veka, dok je izostanak sa Istočno-azijskog samita i dalje vrlo ozbiljno pitanje za regionalne lidere, tvrde analitičari.

„Američka odluka da se priključi Istočno-azijskom samitu bila je prekretnica u američkoj politici prema Aziji i tu tradiciju bi valjalo slediti“, smatra Tomas Hubard, bivši ambasador SAD u Južnoj Koreji. Očekuje se da će samitu prisustvovati Donald Tusk, predsednik Evropskog saveta, kanadski premijer Džastin Trudo, te generalni sekretar UN Antonio Gutereš.

Mnoge azijske države sa pravom ili ne gledaju na prisustvo predsednika SAD na Istočno-azijskom samitu kao na pokazatelj američke angažovanosti u azijsko-pacifičkom regionu, objaćnjava Ešli Taunsend, aktuelni rukovodilac Programa za spoljnu politiku, odbranu i bezbednost na sidnejskom Studijskom centru UN. Odsustvo, takođe, signalizira da njega nije briga za ono što se tiče američkih regionalnih partnera, zaključuje Taunsend.

Pojedini opozicioni krugovi u Vašingtonu pak strahuju da bi ova duža putovanja mogla dovesti do krajnje nepredvidivog i nediplomatskog ponašanja Trampa. Odsustvo Trampa sa ovog ključnog samita bi konačno moglo da naruši američki uticaj u Aziji, tvrde poznavaoci američkih prilika.

„Trampova odluka da ne učestvuje na Istočno-azijskom samitu mogla bi da ojača regionalne percepcije u pogledu vrednosti multilateralizma i samim tim umanje američki angažman u Aziji“, smatra Meredit Miler, bivša zamenica direktora u birou za istočnu Aziju i Pacifik pri Stejt departmentu. Ona dodaje da će SAD tako doći u vrlo nezgodnu poziciju pregovaranja sa ostalim liderima Istočno-azijskog samita. Štaviše, Tramp će propustiti priliku da doprinese bezbednosnim izazovima ključnim za američke interese.

Istočno-azijski samiti obično proizvedu zaključke važne za goruća pitanja poput Južno-kineskog mora i Severne Koreje.

„Sesti i razgovarati sa liderima nudi priliku za predsednika da iznese svoje mišljenje o ovim pitanjima. To bi takođe pomoglo da se postigne konsenzus koji se potom može koristiti u drugim diplomatskim okruženjima“, smatra Valter Loman, direktor Azijsko-studijskog centra američke fondacije Heritidž. Sve ovo svakako vodi ka tome da Peking dobije malo više prostora te da kao druga po veličini ekonomija na svetu proširi svoju sferu uticaja u Aziji i šire, smatraju stručnjaci.

Odluka da ne učestvuje na samitu je „razočaravajuća“, smatra i Dejvid Adelman, bivši američki ambasador u Singapuru, ukazujući da je samit važan ne samo zbog svoje veličine već zbog sastava ljudi koje okuplja. Prisustvo Tilersona, zaključuje Adelman, moglo bi biti utešno za pojedine azijske lidere.