Uključuje li se i Kina u sirijsku krizu?

On je to učinio kako bi izrazio svoju zabrinutost i razočaranje jer, kako je naveo, „bez obzira na humanitarne pauze nikakva humanitarna pomoć ne stiže nikome u Siriji“.

Za to vreme učvršćivanje rusko-iransko-turskog trougla, kome se proriče narastajuća uloga u regulisanju sirijske krize, nastavlja se. I pored protesta iz Vašingtona, ruski bombarderi Tu-22 MZ i Su-34 juče su, iz baze u Iranu, nastavili bombardovanje islamističkih ekstremista u sirijskoj provinciji Dejr – ez- Zor, a za sledeću nedelju je najavljena poseta predsednika sunitske Turske Redžepa Tajipa Erdogana šitskom Iranu. Tri zemlje su dosad zastupale suprotstavljene snage u Siriji i njihovo najavljeno usaglašavanje oko jedinstvenog cilja, odnosno očuvanja celovite Sirije, značilo bi temeljitu promenu snaga na terenu. Iranska agencija Fars, na koju se pozivaju ruski mediji, Erdoganovu posetu Teheranu prikazuje kao start formiranja koalicije Rusija-Iran-Turska kojoj su osnove postavljene tokom susreta ruskog, iranskog i predsednika Azerbejdžana u Bakuu, susreta Putin-Erdogan, početkom ovog meseca u Moskvi, a inicirao je sam Erdogan četiri dana posle pokušaja puča u Turskoj.

Mada su se posle susreta u Moskvi, ruski i turski predsednik uzdržavali od definitivnih stavova oko pojedinih spornih tačaka sirijske krize, svetski mediji sada u situaciji na terenu traže prve dokaze postignutog dogovora odnosno kompromisa. Libansko-britansko izdanje al-Hayat, koje citiraju ruski mediji, tvrdi da su akcije Islamskoj državi bliske grupacije Džebhat Fat al Šam (bivša al Nusra) u borbama za Alep značajno smanjene jer im je Turska smanjila dosad upućivanu pomoć. Ovim izvorima poverenje poklanja i Fajnenšl tajms pa sa velikom verovatnoćom očekuje da Turska grupacijama u Siriji, koje Rusija smatra terorističkim, zatvori svoju granicu za regrutovanje novih boraca, transport oružja, municije i para.

Vrlo znakovitu vest, koja zahteva i potvrdu i razjašnjenje, juče su preneli i ruski mediji: prvi put od izbijanja sirijske krize 2011.godine, snage vlade u Damasku bombardovale su položaje sirijskih Kurda oko grada Al Hasaka na severoistoku Sirije, saopštili su kurdski izvori. Moskva i Ankara su, i pored preovlađujuće prijateljskih tonova, posle susreta Putina i Erdogana tvrdili da saglasnost oko kurdskog pitanja nije postignuta. Sirijski Kurdi, čiju borbu protiv Islamske države podržavaju i Rusija i SAD, u martu ove godine su formirali Severni federalni region u sastavu Sirije, ali čak ni taj nivo federalizacije ne prihvataju ni Damask ni Ankara.

I Moskva i zapadne prestonice, pažljivo su pribeležile vest o proširenju vojne pomoći Kine – obuka sirijskih vojnih stručnjaka – režimu u Damasku.

Kina je jedina velika sila koja vojno ne učestvuje u sirijskoj krizi. Mada je, prema računicama stranih ekonomskih agencija, veliki finansijski gubitnik operacije zvane „arapsko proleće“, pa i njenog dela izvedenog u Siriji. Strane agencije su izračunale da je kineski gubitak od izbijanja sirijske krize do danas oko 30 milijardi dolara i potiče uglavnom od već realizovanih kineskih investicija u sirijski naftni sektor koji je, prema navodima ruskih eksperata, Kina gotovo u potpunosti kontrolisala. Plus nameravane, a izostale investicije u sirijsku infrastrukturu. Kina na Bliskom istoku nema političkih interesa, koncentrisana je na zaštitu svojih ekonomskih planova i odgovara joj uravnoteženje odnosa među regionalnim državama i – mir.

U političkim gledanjima na sirijsku krizu Peking je saglasan sa Moskvom, ali se usteže da Rusiju i njenog štićenika Bašara Asada podrži i na terenu zbog svojih vrlo bliskih ekonomskih veza sa Saudijskom Arabijom, koja je Asadov najžešći protivnik i otvoreni ili prikriveni finansijer sirijske opozicije i bez koje je i učinak rusko-iransko-turskog trougla neizvestan. Peking zazire od širenja terorističkih akcija Islamske države i njoj bliskih organizacija na teritoriju Kine, a imajući u vidu 21 milion kineskih stanovnika koji su muslimanske veroispovesti.

Rijad i Moskva bore se za kinesko tržište nafte – vesti o tome da je Moskva po isporukama nafte Kini pretekla Saudijsku Arabiju ili vesti o tome kako je Saudijska Arabija povratila primat smenjuju se, pa je pobeda jedne ili druge strane na kineskom tržištu daleko od konačne stabilizacije. Na toj tankoj niti igra Kina. Čije konačno direktno uključenje u sirijski obračun Moskva strpljivo čeka.

Zato je vest o susretu i dogovoru ministra odbrane Sirije i načelnika kineske Kancelarije za međunarodnu vojnu saradnju pažljivo zabeležena u Moskvi. Kineski program vojne obuke pripadnika Asadove armije biće proširen, kao i program humanitarne pomoći kineske vojske Siriji.

Rusija ipak nadjačala

Prema podacima Kineske statistike, Kina je tokom prve polovine ove godine uvezla sirove nafte u vrednosti od 50,5 milijardi dolara u odnosu na 69 milijardi koliko je kineski uvoz nafte vredeo u istom razdoblju prošle godine. Kina je najveći uvoznik nafte u svetu – tokom cele 2015.godine uvezla je nafte u vrednosti od 134,3 milijarde dolara. Prema Kineskoj statistici, najviše nafte ove godine je uvezeno iz Rusije – u vrednosti od 7,5 milijardi dolara (prošle godine 8,5 milijardi), zatim iz Saudijske Arabije – u vrednosti od 7,245 milijardi dolara (prošle godine 11,4 milijarde) i Angole – u vrednosti 6,4 milijarde dolara (prošle godine 8,2 milijarde).