Foto: EPA-EFE/OLIVIER MATTHYSDrskost Viktora Orbana, koja je bila u potpunosti prikazana na poslednjem sastanku Evropskog saveta, nije mu stvorila mnogo prijatelja u Evropi. Čak i „populistička“ desnica – od Italije, preko Švedske, do Finske – sve je svesnija pretnje koju kontinentu predstavlja Rusija i vidi opstrukcionizam Mađarske kao otrovan, ocenjuju Ivana Stradner, naučna istraživačica pri Fondaciji za odbranu demokratije i Dalibor Rohac, saradnik American Enterprise Institute.
Američki konzervativci, nasuprot tome, znatno više opuštaju mađarskog moćnika. Ne samo da Orbana vide kao branioca Zapada od napada probuđene ideologije, već se čini da su mnogi i u skladu sa njegovim viđenjem rata Rusije protiv Ukrajine.
Samo prošle nedelje, dok je Volodimir Zelenski bio u poseti Vašingtonu, mađarski politički operativci su takođe bili u gradu da odvrate republikanske zakonodavce da podrže Ukrajinu.
Orbanova torba sa trikovima se sve više troši, navode. Razgovor o „tradicionalnim vrednostima“, na primer, koji ima za cilj da uspostavi bona fides među američkim konzervativcima, metod je izvučen iz knjige Kremlja – i jednako je lažan kao u slučaju Rusije, države sa jednom od najviših stopa abortusa i razvoda u svetu.
Kakva god da je Orbanova retorika bila u inostranstvu, Mađarska se ubraja među najsekularnije nacije u Evropi. Prema istraživanju Pew, samo 17 odsto građana mesečno prisustvuje bogosluženju a svega 14 procenata stanovništva navodi da je religija veoma važna u njihovim životima.
Što je još važnije, Orbanovi američki sagovornici moraju da se suoče sa činjenicom da je pod njegovim nadzorom Mađarska postala potpuno nepouzdan partner Sjedinjenih Država.
Za razliku od obližnje Poljske, gde su sve veća globalna nestabilnost i pretnja od Rusije podstakli konsenzus o važnosti odnosa zemlje sa Sjedinjenim Državama, uzastopne Orbanove vlade su nastojale da služe i kineskim i ruskim interesima – u nadi da će imati koristi od poremećaj koji bi usledio nakon konačnog gubitka interesovanja Amerike za Evropu.
Mađarska je bila „stub Inicijative Pojas i put“ (BRI) kako bi to Orban rekao. Tokom pandemije, Mađarska je bila jedina zemlja u EU koja je započela masovnu vakcinaciju svog stanovništva protiv Covid-19 koristeći kinesku (i uglavnom neefikasnu) vakcinu Sinopharm.
Poznato je da je Orban ukorio upozorenja Trampove administracije o bezbednosnim rizicima koje predstavlja Huawei. Kineski gigant je, takođe, osnovao centar za istraživanje i razvoj u Budimpešti 2020.
Otprilike u isto vreme, Orban je pokušao da namami šangajski univerzitet Fudan da otvori kampus u Mađarskoj – projekat koji je napušten kada je javnost organizovala masovne proteste zbog troškova koji su premašili godišnje finansiranje svih javnih univerziteta u Mađarskoj zajedno.
Zatim tu su opsežne veze Mađarske sa Rusijom, posebno u oblasti energetike. Za razliku od drugih evropskih zemalja koje su pokušale da se udalje od ruskih izvora prirodnog gasa i nafte nakon 2022. Mađarska je udvostručila svoje dugoročne ugovore.
U međuvremenu, ruski nuklearno-energetski monopolista, Rosatom, gradi još jedan blok mađarske nuklearne elektrane u Pakšu.
Orban je godinama po navici blokirao nove talase sankcija EU protiv Rusije — obično da bi izvukao više novca iz Brisela — kao i da spreči Ukrajinu da prisustvuje samitima NATO-a.
Međunarodna investiciona banka, multilateralna banka pod ruskom vođstvom i sredstvo za špijunažu i izbegavanje sankcija, čak je, prinuđena pod pretnjom američkih sankcija nakon potpune invazije na Ukrajinu prošle godine, premestila svoje sedište u Budimpeštu 2019.
Ironično, dok se Orban žali da je „Ukrajina poznata kao jedna od najkorumpiranijih zemalja na svetu“, Mađarska pod njegovim nadzorom pati od najgoreg rekorda korupcije u javnom sektoru u EU.
Pored zlobe koja dobro odgovara ruskim i kineskim poslovnim dogovorima, Orbanovoj geopolitici postoji još mračniji ton.
Godine 1920. Trijanonski ugovor je radikalno smanjio teritoriju Mađarske i ostavio milione etničkih Mađara na cedilu u susednim zemljama. Nastala pritužba bila je centralna za Orbanov politički projekat.
„Nikada nećemo zaboraviti da su to uradili“, rekao je on o zapadnim silama na obeležavanju stogodišnjice sporazuma, dodavši da „ćemo biti na sahrani onih koji su želeli da nas stave u grob“.
Da li razmišljanja o „Velikoj Mađarskoj“ zvuče kao zabluda? U tom govoru 2020. Orban je pozvao mlade ljude, „petu generaciju posle Trijanona“, da vode „odlučujuću bitku“ da se poništi njena nepravda.
U međuvremenu, njegova vlada kupuje istorijske nekretnine u etnički mešovitim područjima u Slovačkoj. Takođe je koristio mađarsku manjinu u Zakarpatju kao piona za ucenu Ukrajine.
Kada vam ljudi otvoreno kažu šta žele, vredi ih shvatiti ozbiljno. U Orbanovom slučaju, cilj je jasan: oportunistički iskoristiti sadašnju globalnu nestabilnost da bi oslabio i destabilizovao susede Mađarske, u nadi da će mu partnerstvo sa Rusijom i Kinom dati prednost u postameričkom svetu.
Neki Amerikanci možda i dalje vide Orbana kao prijatelja istomišljenika. Međutim, od svog dolaska na vlast 2010, on je otvoreno postavljao temelje za kraj unipolarnog sveta predvođenog Amerikancima, navijajući za dolazak nove „multipolarne ere“. Sa takvim prijateljima, kome trebaju neprijatelji?
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
