Većina Francuza je za božićni predah

Ipak, tradicija je tu, možda u posljednje vrijeme sa Marinom Le Pen malo i otpornija, da podsjeti na to da je Francuska stoljećima važila kao „prva kćerka Crkve“. U stvari, francuski kraljevi su, od Klovisa, krunisani kao „prvi sinovi Crkve“ pa se tako ustalilo da se i pod Republikom ponavlja ta metafora o „najstarijoj kćerki“.

Za našu deceniju, od tih prošlih vremena, ostalo je da su samo sedam odsto Francuza „misisti“, odnosno da idu na misu u crkvu bar jednom mjesečno (a bilo ih je 20 odsto 1972). Ista anketa navodi da se 65 odsto Francuza (oko 40 miliona) izjašnjavaju kao katolici, što ne znači vjernici, jer tih istih Francuza, kao katolika, je bilo 1972. godine 87 odsto. U međuvremenu je porasla muslimanska populacija koja se, po brojčanosti druga religija, procjenjuje na oko pet miliona pripadnika. Ankete su dozvoljene, ali sve statistike sa vjerskim, etničkim i rasnim motivima su zabranjene.

Stiže, dakle, božićni period, kao svake godine toliko očekivana prilika za opuštanje (čak i u novčanom smislu), porodično okupljanje, podstrek oblicima ličnog života ili posvetu duhovnim vrijednostima za one koji tome teže. Ipak, najvažnija aktivnost, u skladu sa izazovima potrošačkog društva, ostaju kupovina i priprema božićnih poklona.

Za taj period postoji jedna svim Francuzima bliska jezička formula: „Predah za proizvođače slatkiša“. Prevod fraze iz originala ne može biti doslovan, ali znači to: predah u korist proizvođača, jer je to za njih najvažniji period u godini. Trebamo dodati i „prodavače slatkiša“ jer francuska riječ „confiseur“ je dvoznačna, pošto se odnosi i na proizvođače i prodavače, budući da se uglavnom radi o objedinjenoj zanatskoj djelatnosti.

Značenje te fraze – koja se ponavlja toliko, u medijima i samom narodu, da je postala mjera niskog nivoa komunikacije – se u prvom redu odnosi na politiku. Ona je prvi put upotrebljena u satiričkoj štampi povodom rasprava u skupštini o ustavu Treće republike u decembru 1874. godine. Tad su se sve političke grupacije saglasile oko toga da period božićnih praznika nije najbolje vrijeme za „strasnu debatu“ i da treba predahnuti.

Fraza se i danas upotrebljava u istom kontekstu. Označava zastoj u debatama u Skupštini i Senatu, nenapadanje i neku vrstu „prekida vatre“ između političara, odnosno njihovo prinudno ćutanje. Ona označava i tradicionalni prekid operacija na berzijanskom tržištu, ali i pauzu u fudbalskom prvenstvu.

Međutim, decembar je bio toliko uzburkan, tako da je fraza sada aktuelna u suprotnom smislu: da li će „žuti prsluci“, najavljujući nove akcije, dopustiti taj predah (iako su već vrlo ozbiljno poremetili uobičajeno predbožićno potrošačko ludilo)? Reportaže sa okupiranih raskrsnica širom zemlje, sa „žutim prslucima“ koji na licu mjesta organizuju doček Božića će sigurno biti nezaobilazna poslastica za dežurne TV reportere.

Ipak, zabilježeno je u narodu prilično osipanje podrške demonstrantima, te se većina Francuza sada užurbano priprema za taj toliko važan praznični termin. Za Božić se tradicionalno proslavlja porodica, u užem i širem smislu, dok je doček Nove godine više posvećen prijateljima i društvu.

Francuska gastronomija je naravno toliko raznovrsna i rafinirana da dopušta veoma široku lepezu kombinacija između različitih jela i recepata za uspješnu božićnu noć. Nećemo ovdje navoditi etape tipičnog jelovnika. Evo samo nekoliko više-manje tradicionalnih obilježja te večere.

Za predjelo se najčešće poslužuju tzv. morski plodovi, to jest školjke, rakovi, dimljeni losos… Alternativa je – a u nekim krajevima kao što je jugozapad i obaveza – pačija ili guščija jetra iz posebnog procesa uzgajanja živine, „sa kljukanjem“. Možete zamisliti šta misle o tom „kljukanju“ svi oni koje zanima ekološka tematika.

Za glavno jelo, još se često može naći božična ćurka, ali njena popularnost opada jer je njeno meso manje sočno, a narod se ipak malo po malo udaljava od tradicije. Posljednjih godina najtraženiji su uštrojeni pijetlovi (do pet kilograma), uzgajani posebno za Božić i koji se inače ne mogu naći tokom godine. Za njihovo ime na srpskom nam nije pomogao internet. Ali, hvala bogu, Rječnik SANU je otišao dalje od slova „k“ prije nego što je obustavljeno objavljivanje posljednjih tomova rječnika jezika koji kao da je odjednom, od slova „p“, prestao biti naš zajednički jezik. Dakle, uštrojeni pijetao u dragocijenom Akademijinom rječniku se zove kopun i znači: „petao koji je uštrojen radi boljeg gojenja i ukusnijeg mesa“.

Na kraju se služi jedan tradicionalni kolač, za desert (uh, koliko bi bilo bolje imati drugu riječ). I za njegovo ime na francuskom bi bila, u prevodu na srpski, ljepša neka druga riječ: „božična cjepanica“. Ime mu dolazi iz paganskog doba i evocira veliku cjepanicu koja u božičnoj noći tinja u kućnom ognjištu. Danas, taj kolač i izgleda kao komad drveta, pogotovo sa svojim najčešće čokoladnim preljevom.

Uzgred, koliko sve ovo košta? Nema studije – a bila bi posebno interesantna u ovom momentu socijalne krize – koja bi najavila prosječan budžet koji su Francuzi predvidjeli posvetiti božićnim praznicima ove godine. Ali postoje podaci koje je Figaro objavio za prošlu godinu. Prosječni budžet, sa velikim varijacijama zavisno od regija i socijalnog nivoa stanovništva, je iznosio 749 evra od kojih su najvažnije stavke pokloni (323 evra) i hrana (130 evra).