Zeleno svetlo za „decu bez očeva“

Nacionalni konsultativni odbor za etiku je nedvosmisleno potvrdio svoju saglasnost. U svom saopštenju Odbor podvlači da nisu svi njegovi članovi bili „za“ i da se rasprava najviše fokusirala na pitanje „posljedica za dijete institucionalizacije nestanka oca, odnosno nestanka uzajamnog odnosa ‘muški rod – ženski rod’ u raznovrsnosti njegove psihičke konstrukcije“.

Na nacrtu novog zakona već se radi i on će izići pred parlament početkom 2019. godine. Ali njegove konture su već poznate: lezbijski parovi ili žene koje žive same i koje žele dijete više neće morati ići u inostranstvo, najčešće Belgiju, Španiju ili Dansku gdje je ta praksa već ozakonjena i gdje je to već postalo usluga, odnosno biznis.

Inače, vještačka oplodnja, tzv. bebe iz epruvete, je odomaćena u Francuskoj u slučajevima steriliteta još od 1982. godine za heteroseksualne parove (u braku ili van braka ali uz dokaz o najmanje dvije godine neprekidnog zajedničkog života).

Međutim, sad više nije riječ o sterilitetu. Nacionalni odbor za etiku uvodi nijansu govoreći o „neplodnosti kao posljedici lične orijentacije žene“. Pravo na roditeljstvo uz medicinsku asistenciju se proširuje na sve žene koje žele dijete, do granice zakonom utvrđenog doba starosti (koja je dosad bila 43 godine za žene i 60 godina, u slučajevima steriliteta, za supružnike ili partnere). Riječ „roditeljstvo“ nam ovdje izgleda kao prikladna za termin „prokreacija“ iz francuskog akronima PMA ili AMP koji su tekući nazivi za takve trudnoće.

Iako će ova reforma, što se tiče populacije, biti marginalna u svojoj primjeni, ona će imati veliku simboličku vrijednost u smislu podsjećanja na utopijsko pravilo demokratije: udovoljiti manjini ako većinu ništa ne košta. Čak i ako nešto košta. Slična situacija je bila sa zakonom o „braku za sve“ pod Olandom, na koji se sadašnji projekat zakona o „trudnoći za sve žene“ naslanja. Statistika homoseksualnih brakova od usvajanja tog zakona kaže da ih je od 2013. godine sklopljeno oko 40.000, odnosno približno sedam hiljada godišnje što predstavlja oko tri odsto od ukupnog broja sklopljenih brakova.

Nacionalni odbor među svojim preporukama predlaže da za lezbijske parove obe žene budu priznate kao majke u matičnim knjigama, bez obzira koja je od njih fizički nosila dijete. Istovremeno se predlaže da socijalno osiguranje pokriva kompletne troškove tih trudnoća. Anonimnost darovalaca sperme bi ostala pravilo ali se nagoviještava i njeno progresivno prevazilaženje. To u slučaju da, nakon punoljetstva, dijete tako rođeno izrazi želju za potpunom istinom o svojoj životnoj priči.

Otkako je zakonom o „braku za sve“ nagoviještena mogućnost takve reforme, šta sve nije dotaknuto u razmišljanjima tim povodom u Francuskoj? Na prvom mjestu, naravno, predstava „djece bez oca“, sa svojim filozofskim, etičkim, psihološkim, pravnim i administrativnim reperkusijama.

Tradicionalisti su, naravno, uz podršku crkve i angažman pojedinih lidera partija na desnici, odlučno protiv novog poimanja porodice koje se neminovno nameće na tragu novih zakona. Oni će to sigurno pokazati i na već najavljenim demonstracijama. A Makron će, kao što je nagovijestio, učiniti sve što bude mogao da se ne ponove tenzije unutar društva kao što je to bilo u slučaju zakona o homoseksualnim brakovima. Tada su oponenti uspjeli izvesti na ulicu preko milion demonstranata.

Novi zakon, čije je usvajanje sasvim izvjesno, ima prema anketama široku podršku kod javnog mnjenja, sa preko 70 odsto Francuza „za“. Ali koliko god oni bili spremni prihvatiti ovakav novi koncept „majčinstva“, toliko su oni protiv druge srodne ideje koja se logično nameće uz nove predstave o srodstvu i porodici: pravo da imaju djecu i muški homoseksualni parovi u ime rodne ravnopravnosti. Te trudnoće se označavaju akronimom GPA iza kog stoji sintagma „trudnoća za drugog“.

Iako je situacija puno rjeđa, poznati su slučajevi pokušaja i odbijanja da se u matične knjige i registar francuskog državljanstva upišu djeca koju su rodile žene u inostranstvu „po porudžbini“ i uz novčanu naknadu od strane muških homoseksualnih parova. Francuska je u nekoliko prilika bila i tužena kod Evropskog suda za ljudska prava. Sa administrativnog stanovišta, situacija je regulisana, ali na francuskoj teritoriji ostaje totalna zabrana trudnoća koje se završavaju „sa dva oca“, uz obrazloženje da bi to bilo u suprotnosti sa etikom i principom „neraspoloživosti ljudskog tijela“. Ta neraspoloživost, odnosno „ograničenje u slobodnom raspolaganju sobom“ kao bitni princip francuskog prava, znači da ljudsko tijelo ne može biti predmet nikakvog ugovora ili konvencije.

Uzgred, Nacionalni odbor za etiku je istom prilikom preporučio da se ne mijenja zakonodavstvo na snazi kojim nisu dopušteni eutanazija i samoubistvo uz asistenciju.