Zemljotres u Albaniji okidač za potrese u Grčkoj i BiH

To kaže za Danas Ana Mladenović, naučna saradnica Rudarsko-geološkog fakulteta u Beogradu, komentarišući to što su nakon dva snažna zemljotresa u Albaniji u ponedeljak ujutru, evidentirani potresi u BiH sa epicentrom oko Nevesinja, te juče ujutru u Grčkoj, sa hipocentrom u vodama oko ostrva Krit.

Zemljotres „predstavlja oslobađanje energije koja se tokom dužeg vremena akumulirala u stenama. Akumulacija ove tektonske energije vrši se zbog toga što se tektonske ploče Zemljine kore polako kreću i na taj način generišu energiju.

Svaka stena je sposobna da akumulira određenu količinu tako stvorene energije, a kada ta količina preraste onu koju je stena sposobna da akumulira, stena će da pukne, stvoriće se rased i desiti kretanje po tom rasedu, i na taj način osloboditi višak energije, tj. dogodiće se zemljotres“, objašnjava naša sagovornica.

Kako ističe, kada se stena nalazi u stanju blizu kritičnog što se tiče količine akumulirane energije, tada je dovoljan i vrlo blag okidač da bi se desio jači zemljotres.

U opštem slučaju gledano procesi koji generišu tektonsku energiju u širem području su relativno spori. Međutim, kada se na nekom području desi zemljotres, onda raste i ukupna količina tektonske energije za to područje, pa je moguće da upravo događanje jednog zemljotresa uzrokuje dešavanje zemljotresa na drugom mestu.

To je dobro poznato u slučaju događanja naknadnih zemljotresa u istoj seizmičkoj zoni, ali jak zemljotres u jednoj seizmičkoj zoni može da bude okidač za dešavanje zemljotresa i u nekoj drugoj seizmičkoj zoni, kaže Ana Mladenović.

Ona ukazuje da niko ne može sa sigurnošću da kaže na koji način će se u bliskoj budućnosti odvijati seizmička aktivnost u Helensko-dinaridskom regionu.

„Tektonski i seizmički gledano, ovo je aktivna zona, koja se karakteriše međusobnim kretanjem nekoliko tektonskih ploča i ti procesi generišu relativno veliku količinu energije, pa se zbog toga i događaju zemljotresi. Generalno posmatrano, zemljotresi su najjači blizu granica pomenutih tektonskih ploča, i to baš u zonama koje su bile aktivne ovih dana – u Egejskom moru na jugu Grčke, duž zapadnih obala Grčke i Albanije u Jonskom moru, kao i duž čitave zapadne obale Balkanskog poluostrva, u Albaniji, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj“.

Mladenović navodi da će se seizmičke zone koje su bile aktivne u skorije vreme u narednom periodu verovatno smirivati, a to smirivanje će se ogledati u dešavanju slabijih zemljotresa.

Iako je, kako navodi, seizmičku aktivnost jednog područja moguće predvideti, ta predvidljivost zavisi od toga koliko se dobro poznaju geološka građa i tektonske karakteristike istraživanog područja, kao i trenutna tektonska i seizmička aktivnost.

„S obzirom na to da na generisanje seizmičnosti u bilo kojoj seizmičkoj zoni utiču različiti faktori koje je teško kvantifikovati, što zbog činjenice da nam fizički nisu dostupni podaci o rasedima koji se nalaze na velikoj dubini, ili su procesi toliko spori da merenje brzine kretanja po rasedima ulazi u opseg greške mernih instrumenata, nije moguća kratkoročna prognoza zemljotresa. Dakle, nije moguće sa sigurnošću reći da će se zemljotres dogoditi određenog dana u određeno vreme“.

Međutim, objašnjava Ana Mladenović, na osnovu kvantifikacije procesa koji dovode do generisanja zemljotresa, moguće je predvideti da će određena seizmička zona biti aktivna i definisati maksimalnu očekivanu magnitudu zemljotresa.

Teritorija Srbije nije preterano seizmički aktivna

Ana Mladenović, koja je 2015. doktorirala na temi tektonskih procesa koji su bili i još uvek su aktivni u Dinaridima u Srbiji sa posebnom pažnjom na trenutno aktivne tektonske promene u području Kopaonika i Kraljeva, ističe da teritorija Srbije nije preterano seizmički aktivna, s obzirom na to da se nalazi u unutrašnjem delu Balkanskog poluostrva, relativno daleko od tektonskih granica.

„Zbog toga se zemljotresi u našoj zemlji dešavaju u zonama koje su i u ranijim geološkim periodama bile aktivne, gde postoje rasedi, koji se mogu aktivirati usled tektonske energije koja se generiše na granici između Jadranske mikroploče i Dinarida, na crnogorsko-dalmatinskoj obali. Aktivne seizmičke zone u našem području su područje Kopaonika, Kraljeva i Maljena – Valjeva u zapadnoj Srbiji, kao i područje između Svilajnca i Kučeva, kao i područje istočno od Paraćina, u istočnoj Srbiji.