Aleja velikana: Mesto počinka istaknutih ličnosti

Ova memorijalna celina groblja formirana je 1926-1927. godine, kada su na ovo mesto preneseni srpski velikani sa Starog tašmajdanskog groblja, kao što su Stevan Kaćanski i Ilija Milosavljević Kolarac, ali i sa drugih parcela groblja.

Aleja se sastoji od 23 grobnice i od godine formiranja ne postoji mogućnost proširenja za nova grobna mesta. Grobnice imaju status porodičnih grobnica što znači da se sada mogu sahranjivati samo članovi porodica. Na ovom mestu nalaze se danas posmrtni ostaci od oko stotine kulturnih i javnih radnika i njihovih porodica.

Mnogi nadgrobni spomenici na ovom delu Novog groblja predstavljaju i umetnička dela poznatih skulptora, kao što su Milan Cindrić, Sreten Stojanović, Petar Palavičini i Petar Ubavkić. U Aleji, osim spomenika, postoje i četiri kapele – kapela porodice Jovičić, kapela Velimira Mihaila Teodorovića, kapela Koste i Stevana Hristića i kapela porodica Spužić i Lazarević. Projektanti ovih kapela su Milan Antonović, Vasilije Mihajlovič Androsov i Pera Popović, Rajko Tatić, dok je projektant kapele porodica Spužić i Lazarević ostao nepoznat. Među nadgrobnim spomenicima može se uočiti i da se spomenici koji su podignuti o državnom trošku, kao i spomenici za vojna lica, razlikuju od ostalih.

Na osnovu podataka i dokumenata koji se odnose na Aleju velikana mogu se saznati i razne priče u vezi sa ličnostima koje su ovde sahranjene. Jedna od njih je činjenica da je na ovom mestu sahranjen i dobrotvor Velimir Mihaila Teodorović, koji je bio vanbračni sin kneza Mihaila i Marije Berghauz. Prvobitno ime bilo mu je Viljem Berghauz, da bi tokom svoje mladosti bio prekršten u Velimira kada je i uzeo prezime Teodorović, staro prezime Obrenovića. Njegovi posmrtni ostaci preneti su na Novo groblje nakon Prvog svetskog rata. Takođe, može se saznati i da su posmrtni ostaci kompozitora Kornelija Stankovića preneti iz Budimpešte u Aleju 1940. godine, kao i to da je književnik Petar Kočić preminuo u duševnoj bolnici.

Neredak slučaj danas je postojanje zabune u vezi sa tim koje su ličnosti sahranjene u Aleji velikana, mešajući ih s onima čije se grobnice nalaze u okvirima drugih memorijalnih celina Novog groblja – Groblja zaslužnih građana i Arkada. U Arkadama se nalaze većinom grobnice političara, dok veće razlike između statusa velikana i statusa zaslužnih građana ne postoje, sem što su sahranjeni u različitim delovima groblja.

U Aleji velikana sahranjene su mnoge znamenite ličnosti, a među njima su: general Miloš Vasić, muzikolog Miodrag A. Vasiljević, književnici Stevan Vladislav Kaćanski, Petar Kočić i Jovan Popović, arhitekti Branislav Kojić i Milorad Ruvidić, pesnik i političar Milan Kujundžić Aberdar, dobrotvori Ilija Milosavljević Kolarac i Velimir Mihaila Teodorović, političari Milan Pribićević, Miloš P. Savčić i Milan Srškić, operska pevačica Ksenija Jefimovna Rogovska-Hristić, scenarist i reditelj Vladan Slijepčević, književni kritičar i esejist Pero Slijepčević, kompozitori Kornelije Stanković i Stevan K. Hristić, profesor Dragoslav Todorović, političar i književnik Kosta Hristić, naučnik Jovan Cvijić.

Groblje zaslužnih građana

Groblje zaslužnih građana ili Aleja zaslužnih građana, kako je još poznato, nije isto što i Aleja velikana. Groblje zaslužnih građana formirano je 1963-1965. godine u okviru Novog groblja, po projektu Svetislava Ličine. Na ovom delu groblja sahranjeno je do danas više od 500 kulturnih i javnih radnika, tj. zaslužnih građana, a postoje mesta i za nove grobnice. Ova “aleja“ sastoji se od konhi, kolumbarijuma, rozarijuma i pojedinačnih grobnica.