Biseri secesije u Kralja Petra

Ovaj pravac prepoznatljiv je po upotrebi betona, keramike, gvožđa, ornamentike i dekoracije, a među obeležjima stila su i geometrijski ukrasi, naturalistički motivi, ornamentika lišća i cveća i drugi. Osim ova dva zdanja, u glavnom gradu nalazi se još mnogo objekata izgrađenih u ovom stilu. Dve pomenute zgrade u Kralja Petra nemaju veliku istorijsku priču, ali su veoma značajne za arhitekturu prestonice.

Kuća sa zelenim pločicama nalazi se na uglu ulica Kralja Petra i Uzun Mirkove, a sagrađena je 1906-1907. kao stambena zgrada za trgovca Stojana Stamenkovića. Ovo zdanje sa dućanima u prizemlju projektovali su arhitekte Andra Stevanović i Nikola Nestorović. Fasadu ukrašavaju zelene keramičke pločice, kao i kovano gvožđe na ogradama balkona i na završetku visokog krova. Stamenkovići su, inače, bili trgovci kožom iz Vranja, koji su u grad stigli 1845. Ova porodica izvozila je kožu u čak 17 zemalja sveta, a osnovali su i banku koja je imala 13 ekspozitura u inostranstvu. Stamenkovići su, takođe, darivali novac za književni fond srpskoj knjizi, ali i za osnivanje Olimpijskog komiteta Srbije. Posedovali su još nekoliko kuća i zemljišta u samom centru grada. Namena ovog objekta ostala je i do danas nepromenjena. Kuća sa zelenim pločicama predstavlja i zaštićeni spomenik kulture.

Robni magazin; Foto: BC

Sa druge strane Ulice kralja Petra, u odnosu na Knez Mihailovu, nalazi se i građevina poznata pod imenom Robni magazin. Ova zgrada zapravo predstavlja i prvu modernu robnu kuću u Beogradu, sagrađenu 1907. po planovima arhitekte Viktora Azriela. Prema rečima stručnjaka, ideja o zdanju, kao i delovi enterijera i eksterijera, doneti su iz Beča, dok su arhitektonske crteže uradili beogradski studenti. U to vreme ova zgrada, sa zastakljenom površinom fasade u gvozdenoj konstrukciji, predstavljala je pravu revoluciju u domaćem graditeljstvu. Branislav Nušić jednom prilikom nazvao ju je zato „gvozdena kuća“. U zgradi je bilo tada samo nekoliko radnji. Među njima su radnja braće Almuli, zagrebačka trgovina „Bota i Herman“, manufakturna radnja Petra Milanovića, trgovinsko preduzeće na veliko „Tekstil“, a kasnije su to bile i „Grateks“ i jedna od beogradskih prodavnica nameštaja „Eurosalon“. Robna kuća podignuta je sa namerom da se napuste dotadašnji načini trgovanja u dućanima i uvede se model fiksiranih cena, malih marži i velikog prometa. Robni magazin danas je kulturno dobro grada, a koristi se u iste svrhe kao i pre 100 godina.

Secesija u Beogradu

Secesija je pravac koji se razvio krajem 19. veka u Engleskoj, Minhenu, Berlinu, Beču, ali i u Italiji i Španiji. Oblici secesije koje su srpski arhitekti usvojili potiču uglavnom iz Beča. Među primerima ovog pravca u Beogradu nalaze se Zgrada za ulepšavanje Vračara u Njegoševoj, Grand hotel u Knez Mihailovoj, zgrada fotografa Milana Jovanovića na Terazijama, zatim hoteli Moskva i Bristol, Učiteljski dom na Vračaru, zgrada Beogradske zadruge i zgrada Srpske akademije nauka u Knez Mihailovoj ulici. Takođe, izvestan broj primera secesije može se uočiti i u mnogim drugim ulicama u centru grada.