Čukur česma: Mesto srpsko-turskog sukoba

Na ovom mestu se od 17. veka nalazila česma duboko u zemlji do koje se silazilo putem nekoliko kamenih stepenika, što potvrđuje i sam naziv „čukur“ koji na turskom jeziku označava rupu, jarak.

Na tom mestu 15. juna 1862. (po starom kalendaru 3. juna) dogodio se incident koji je izazvao sukob većih razmera između Srba i turskih vojnika. Zapravo, tog dana došlo je do manjeg sukoba oko točenja vode između dečaka šegrta Save Petkovića i turskih vojnika koji je završen ubistvom srpskog dečaka. Ovo ubistvo je predstavljalo povod da grupa Srba napadne turske vojnike, što je rezultiralo ubistvima srpskog terdžumana, posrednika kod turske vlasti, Sime Nešića i žandara Đorđa Nišlije.

Sporni događaj bio je razlog za nastavak još većih sukoba između Srba i Turaka, da bi turske vlasti ubrzo rešile da bombarduju Beograd  sa Beogradske tvrđave. Ovo je na kraju dovelo do oslobođenja srpskih gradova – Beograda, Smedereva, Kladova, Sokoa, Užica i Šabca, čije je ključeve 1867. primio knez Mihailo Obrenović.

Spomenik u znak sećanja na ovaj istorijski događaj podigla je Zadužbina Vanđela Tome. Vanđel Toma je posedovao prodavnicu duvana, kao i dva hotela, a s obzirom ma to da nije imao potomaka, testamentom je odredio određenu sumu novca za dizanje ovog spomenika. Ta suma po tadašnjem dnevnom kursu iznosila je 40 hiljada dinara, a želja ovog trgovca bila je da se spomenik podigne na mestu između Narodnog pozorišta i hotela „Bulevar“, koji se nalazio na uglu ulica Makedonske i Braće Jugovića.

Međutim, spomenik je izradio skulptor Simeon Roksandić 1922. godine. Spomenik je urađen u obliku spomen česme, na čijoj gornjoj površini leži bronzana figura dečaka s razbijenim krčagom. Model za ovu česmu bio je trinaestogodišnji dečak Vlastimir Petković, fudbaler kluba BSK i reprezentativac. Česma je postavljena 1931. u Dobračinoj ulici, gde se nalazi i danas kao zaštićeno kulturno dobro.

Na njoj se nalazi i tekst ispisan u mermeru, ali sa pogrešnim datumom, koji glasi: „U spomen događaja od 26. juna 1862. godine na Čukur česmi podiže ovaj spomenik Zadužbina Vanđela Tome 1931. godine“.