Dom Jevrema Grujića: Prvi beogradski spomenik kulture

Ovo zdanje u stilu renesanse s elementima baroka projektovao je čuveni beogradski arhitekta Milan Kapetanović, koji je bio ministar građevine i član Prvog arhitektonskog društva u Srbiji. Delovi fasade objekta ukrašeni su slikarskom dekoracijom čiji je izvođač bio Domeniko D’Andreja.

Mnogi događaji političkog, kulturnog i javnog života vezani su za ovu zgradu. Tako je još 1912. ovde sklopljen i potpisan tajni ugovor između Srbije i Bugarske na kojem je zasnovan savez protiv Turske za oslobođenje Južnih Slovena. Nešto kasnije,  pred Drugi svetski rat u ovoj kući održavani su i sastanci ženskih društava za borbu protiv fašizma, dok je za vreme borbe za oslobođenje Beograda 1944. ovde bila smeštena i partizanska bolnica.

U ovom domu su, u periodu pre Prvog svetskog rata, često održavani i sastanci ondašnjih državnika, naučnika i književnika. U te svrhe ovde su dolazili Simo Matavulj, Jovan Skerlić, Uroš Predić, Jovan Cvijić, Čeda Mijatović, Milenko Vesnić, Nikola Vujić, kao i mnogi drugi. Tokom i narednih godina prijatelji i gosti ovog doma bile su mnoge ličnosti iz javnog života Srbije, kao i plemići i umetnici iz inostranstva. Jedan od njih bio je i lord Snoudon, zet engleske kraljice Elizabete, koji je prilikom posete uradio seriju fotografija o ovoj kući. Početkom šezdesetih godina prošlog veka ovoj zgradi je pretila i opasnost od rušenja, jer je bila predviđena gradnja parkinga za pozorište Atelje 212, koje se nalazi u njenoj blizini. Od ove ideje se ubrzo odustalo, tako da je kuća ipak opstala.

Dom Jevrema Grujića predstavlja prvi utvrđeni spomenik kulture koji je Rešenjem iz 1961. proglasio Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Ova zgrada i danas uživa status kulturnog dobra od velikog značaja, a nalazi se u vlasništvu porodica Šećerović, Conić i Naumović, čiji su članovi potomci političara Grujića. U njihovom domu nalazi se čitava zbirka od više od 500 umetničkih predmeta, kao što su slike, skulpture, predmeti primenjene umetnosti, kao i arhivski dokumenti. Kopije stilskog nameštaja izrađene u Francuskoj u 19. veku predstavljaju, takođe, jednu od odlika ove zbirke, kao i kolekcija starog oružja koje je sakupio novinar i publicista Stevan Ćurčić, zet Jevrema Grujića.

O Jevremu Grujiću

Jevrem Grujić potiče iz mesta Darosava kod Aranđelovca, dok je osnovnu školu i gimnaziju završio u Beogradu. Studije prava pohađao je u Parizu, a po povratku u Srbiju zaposlio se u državnoj službi, odnosno radio je u kneževoj kancelariji. Tokom svog života bio je dugo saradnik Ilije Garašanina, a nešto kasnije je osnovao Liberalnu stranku sa grupom mladih intelektualaca. Godine 1855. bio je izabran za člana Društva srpske slovesnosti, a poznat je po tome što je bio i jedan od učesnika na Svetoandrejskoj skupštini 1858.

Grujić se kao državnik istakao u ulogama ministra unutrašnjih dela, ministra pravde, kao član Velikog suda, predsednik Skupštine Ujedinjene srpske omladine, ali i kao državni izaslanik i savetnik. Njegovu diplomatsku karijeru čini to što je bio poslanik nezavisne Kraljevine Srbije u Carigradu, poslanik Srbije na dvoru kraljice Viktorije u Londonu i poslanik Srbije u Parizu. Jevrem Grujić je napisao i svoje „Zapise“, koje je izdala Srpska akademija nauka i umetnosti 1922–1923. godine.