Grocka: Varošica i seosko naselje

Naime, još su Rimljani u svoje vreme izgradili na teritoriji današnje Grocke, uz obale Dunava, glavni put koji je povezivao Singidunum iliti Beograd i Viminacijum, odnosno sadašnji Kostolac. Pronađeni su i brojni dokazi koji to potvrđuju, kao što su vile-rustike, rimske grobnice, zlatan nakit, novac, keramika, oružje i druge iskopine.

Grocka prvi put se pominje još u 9. veku, kada se naselje na ušću male reke u Dunav navodi pod nazivom Gradec. U 16. veku, međutim, ovo naselje pominje se i kao Hisarlik. Ovaj naziv zabeležen je u zapisu Evlije Ćelebije 1521. godine, kao i u turskim katastarskim popisima beogradske okoline iz 1528-1530, kada se opisuje kao naselje sa 22 doma. Putopisac Gerlah u istom veku prošao je kroz ovo naselje i tom prilikom zabeležio: „Veliki potok deli Grocku na dva dela, u jednom delu podignute su male srpske kolibe pokrivene trskom i slamom, a u drugom ima i lepih turskih kuća, često šindrom pokrivenih“. Najstariji deo ovog dela grada je duž današnjeg Bulevara oslobođenja, a nekadašnjeg Carigradskog druma, uz koji se postepeno formirala čaršija, pa i prvo naselje.

Kao istovremeno varošica, odnosno administrativni i trgovački centar, ali i seosko naselje, Grocka se počela razvijati u 19. veku. O tome svedoče i dve osnovne grupe starih kuća koje preovladavaju, a to su varoška i seoska kuća. Varoške kuće karakterišu tri do četiri prostorije, trem sa uzvišenim doksatom, odžaklija i podrum. One su uglavnom predstavljale domove trgovaca i zanatlija. Sa druge strane, seoske kuće razvijale su se u nekoliko tipova, što je posledica doseljavanja stanovništva iz različitih delova Srbije. Danas se tako razlikuju četiri karakteristična tipa seoske kuće: moravska, kosovska prizemljuša, šumadijska, kao i vojvođanska kuća.

Osim podizanja stambenih i trgovačkih objekata u čaršiji, razvoj varošice čine i zidanje ćuprije, mlina, crkve i drugih zdanja javne namene. U čaršiji se i danas ističu Savčićeva mehana, Cincarska kuća, kuća Apostolovića, Vlajkovićeva kuća, Topalovićeva, Smiljanićeva i druge kuće. U Rančićevoj kući smešten je danas Zavičajni muzej. Stalnu postavku muzeja čini Dubočajska zbirka dr Kostića, koja predstavlja postavku paleoloških, arheoloških, numizmatičkih i drugih iskopina iz Grocke.

Gročanska čaršija zaštićena je danas kao prostorna kulturno-istorijska celina.

Grocka kao gradska opština

Grocka kao jedna od beogradskih opština osnovana je 1955. godine. Ova opština, kako se navodi na njenom zvaničnom sajtu, zauzima površinu od oko 29 hiljada hektara, na kojoj živi više od 75 hiljada stanovnika. U sastavu Grocke nalazi se 15 naselja, a to su Leštane, Ritopek, Boleč, Vinča, Vrčin, Zaklopača, Begaljica, Grocka, Brestovik, Kaluđerica, Kamendo, Pudarci, Umčari, Dražanj i Živkovac. Dan opštine je 27. oktobar, kada je ujedno i opštinska slava Sveta Petka.