Kalemegdan: Priča o osvajačima i „osvajačima“

Ako u nečemu Srbija ne manjka, to je upravo istorija i dobra koja su nam iza brojnih osvajača i ratova ostala.

Kalemegdan, svakako najveća kulturno-istorijska celina na ovim prostorima, svoje poreklo vodi još od neolita.

Smenjivali su se Rimljani, Turci, Ugari. Svaki osvajač sa sobom je donosio i odnosio deo ovog mesta.

Kalemegdan je park koji sa Beogradskom tvrđavom čini jedinstvenu celinu, a čiji svaki kutak zainteresovanim posetiocima zavodljivo nudi priču o nekim davnim vremenima.

“’Kale’ je brdo” ili ipak ne

Iako istorija tvrđave doseže čak i do neolita, ipak su se najznačanije promene događale za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića, Turaka i Habsburga.

I dok su pojedini zvaničnici novijeg datuma želeli da zvuče pametno, ipak im to činjenice nisu dozvoljavale. Ime Kalemegdana potiče od turskih reči “kale”, koja znači grad ili tvrđava i „megdan” što znači polje.

Breg na kome je podignuta Tvrđava, Turci su nazivali fićir bair – breg razmišljanja..

Nakon što je Stefan Lazarević dobio titulu despota i Beograd na upravljanje, 1404. godine ovaj grad prvi put postaje prestonica srpske države – njeno vojno ekonomsko i kulturno sedište.

Pošto je, po rečima Konstantina Filozofa, grad bio „razrušen i zapušten“, despot je odmah pristupio obnovi zatečenih utvrđenja, a potom i izgradnji novih gradskih bedema i kula.

Beograd je već tada bio podeljen na dve celine – Gornji i Donji grad. Grad je bio okružen dvostrukim zidinama sa kulama i jarkom sa kopnene strane.

U Gornjem gradu, na mestu starog vizantijskog kastela, despot je sagradio zamak, posebno utvrđen zidom s kulama i rovom, u koji se ulazilo preko pokretnog mosta.

Unutar zamka nalazio se dvor, jedna naspram druge velike kula Nebojša i Bojša, kuće vlastele, kapela, biblioteka i riznica.

Za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića Beograd je doživeo svoj ekonomski i kulturni procvat. Posle smrti despota Stefana 1427. godine Beograd ponovo dolazi u ruke Ugara koji, zbog sve češćih napada turske vojske, ojačavaju i dograđuju tvrđavu.

Nikola Doksat: Iz milosti u nemilost

Habsburski su Beograd zauzeli 1717. godine. Među planovima za uređenje novoosvojenog grada, našao se i jedan koji je ponudio princ Karl Aleksandar od Virtemberga, potomak čuvene vladarske porodice i kasniji guverner, odnosno, prvi čovek Kraljevstva Srbije, kako je glasio naziv novoosvojene zemlje.

Ipak, nakon dugogodišnjeg premišljanja čelnika Dvorskog ratnog saveta, pobedu je odneo predlog princa Eugena Savojskog, osvajača Beograda, koji je predložio da se posao preuređenja grada prepusti iskusnom inženjerskom oficiru, tada pukovniku, Nikoli Doksatu.

“Prešavši put od grenadira i komandanta elitnog konjičkog odreda, do prvog fortifikatora strateški verovatno najbitnijeg utvrđenja u carstvu, na Doksatova pleća stavljen je ogroman teret. Trebalo je opravdati i valjano utrošiti ogromna sredstva koja su pristizala iz svih delova carstva i beogradsku tvrđavu učiniti neosvojivom”, piše Mladen Milosavljević, pisac i etnolog.

Urađeni su opsežni i neophodni pripremni radovi, koji su podrazumevali detaljno mapiranje grada sa okolinom, kao i popis svih zatečenih objekata i stanja u kome su se u tom trenutku nalazili.

Na tvrđavi, veći radovi prethodno su rađeni za vreme despota Stefana Lazarevića, dok je u međuvremenu u nekoliko navrata vršeno više korekcija, pretežno loše izvršenih.

“Iskusnom neimaru, kome tehnike opsađivanja nisu bile nikakva novina, nije promaklo da je tvrđava najranjivija na jugoistočnom, frontalnom delu, koji je bio najbliži cirkumvalacionoj, odnosno, prvoj opsadnoj liniji potencijalnih neprijatelja. Oslanjajući se na fortifikacione sisteme dvojice proslavljenih graditelja; markiza Sebastijana Vobana i Menoa van Kohorna, ali i uviđajući pojedine manjkavosti u njihovim radovima, Doksat je prilikom rekonstrukcije beogradske tvrđave insistirao na tome da se njen frontalni deo okruži rovom, ispred koga su bili ukopani putevi, tako da aktivnosti posade i branitelja tvrđave budu skrivene od oka potencijalnih napadača”, piše etnolog Milosavljević.
Tom prilikom, nove vlasti su insistirale da se grad podeli na dva dela – dunavski, koji je naseljavalo isključivo nemačko stanovništvo i savski, koji je trebalo da se naseli Srbima, Jevrejima, Cincarima i pripadnicima dugih vera i nacionalnosti.

Baš na granici između ova dva Beograda, nalazila se kasarna nazvana po guverneru Srbije.

Sagrađena je na najvišoj tački ondašnjeg Beograda, otprilike na prostoru koji opasuju današnje ulice Knez Mihajlova, Oblićev Venac i Zmaj Jovina i sa svoja tri sprata i 312 prozora predstavljala je, prema oceni etnologa Milosavljevića, “najmarkantniju građevinu austrijskog Beograda”.

Nemački deo varoši zamišljen je kao gradski centar sa glavnim administrativnim, kulturnim, crkvenim i drugim sedištima, koji je po svim karakteristikama trebalo da odiše duhom barokne prestonice.

Obnova grada zvanično je završena u julu 1736. godine. Ubrzo je obnovljen sukob sa Turskom.

Od poraza kod Banja Luke, Novog Pazara, Niša i, na kraju, kod Grocke 1739. godine, Beograd je ponovo pao, a Osmanlije su ponovo zagospodarile Beogradom.

Na čelu niške posade stajao je upravo Doksat, sa činom generala.

Budući da je mogao da pretpostavi šta će uslediti ukoliko vojska ostane na položajima, uspeo je da dogovori povoljne uslove – predao je tvrđavu, a vojnike je, sa kompletnom opremom i naoružanjem poveo je ka Beogradu.

Ipak, vest o padu strateški važnog mesta, stigla je pre Doksata, pa je on odmah po prispeću u grad oktobra 1737. godine, sproveden u pritvor i u sudskom procesu, koji je potresao ondašnju Evropu, te na zgražavanje mnogih, osuđen na smrt.

“Ostalo je zapisano da je oštrica dželatovog sečiva nekoliko puta zasecala vrat nesrećnog neimara, dok mu konačno nije odrubljena glava. Njegovo telo je spušteno u jednostavnu raku, koja je iskopana u blizini mesta pogubljenja, a u nju je, pored pokojnika, ubačena i njegova stolica presvučena crnim štofom. Da li je poslednje počivalište ovog znamenitog neimara zauvek pometeno u nekoj od brojnih gradskih rekonstrukcija ili on još uvek počiva negde ispod centra Beograda, verovatno nikada nećemo saznati”, zapisao je etnolog Milosavljević.

Kula Nebojša koja to nije

Zabune u vezi sa nazivom najpoznatije kalemegdanske kule zapravo nisu retkost. Kula Nebojša, koju danas tako zovemo, ne samo da nije prva kula Nebojša, već joj ni ime “Nebojša” nije prvo ime.

Kule Bojša i Nebojša prvobitno su stradale u velikoj eksploziji baruta prilikom turske opsade grada 1690. godine. Bomba je pogodila jednu kulu u zamku Gornjeg grada, požar je zahvatio barutni magacin, a eksplozija je bila toliko jaka da je zamak despota Stefana Lazarevića potpuno srušen, pri čemu je stradalo preko hiljadu ljudi.

Današnja Kula Nebojša na udaljenosti od gotovo kilometra, i uz rečni bedem, prvobitno poznata pod nazivom Temišvarska, odnosno Bela kula. Vremenom su se stvari menjale, te je kula poprimila svoj današnji oblik i ime.

Turci su po osvajanju nastavili radove na obnovi utvrđenja po projektu Kornara. Od 1717. do 1739. godine Austrija je ponovo zauzela Beograd i odmah pristupila izgradnji novih bedema s bastionima i zemljanim nasipima.

Barutana: Kada barut zameni muzika

Kao jedan od ključnih problema koje su uvideli brojni osvajači Beograda, bile su eksplozije barutnih skladišta. Austrijske vlasti donele su odluku da iskopaju dve dvorane ispod same tvrđave u beloj krečnjačkoj steni.

Kolosalni podzemni objekti iskopani su po zamisli princa Eugena, a radove je izveo major Franc Nikola Suli, jedan od glavnih inženjera angažovanih na rekonstrukciji tvrđave. Radovi su trajali od 1718. do 1720. godine. Nikola Doksat radio je i na ovom projektu.

Sredinom 18. veka izgrađen je i jak zaštitni zid čija uloga je bila da spreči bilo kakvo ugrožavanje Velikog barutnog magacina, ukoliko bi pokušala da ga nacilja protivnička artiljerija.

“Tada je tvrđava, po mnogim istoričarima, izgledala najmoćnije u svojoj istoriji. Austrijanci su je zvali i ‘Gibraltar na Dunavu’, mada je ovaj naziv često pripisivan i Petrovaradinu, u zavisnosti od austrijske ratne sreće”, piše portal 011 info. 

U funkciji barutnog magacina ostaje sve do početka 20. veka, da bi nakon religijske i vojne funkcije, danas Veliki barutni magacin ima kulturnu funkciju. Od 1995. godine ovde se održavaju i brojni muzički događaji, za koje je zaslužan “Klub Barutana” koji je već dve decenije okupljalište ljubitelja elektronskog i alternativnog zvuka.

Sahat kula: Čuveni sat i zvuk zvona koji se čuje “na čitav dan hoda preko Save

Prilikom ulaska na glavni ulaz u Gornji grad, nailazi se na kapiju sa Sahat kulom. Osmougaona barokna kula ima sat po kome su i kapija i kula dobile ime.

Kula sa satom bila je prepoznatljiv detalj u turskim čaršijama, dok se u tvrđavama javljala sasvim retko, tako da se ova beogradska kula po tome može smatra jedinstvenim primerkom.

Gradnja je počela 1740. godine za vreme austrougarske uprave pod vođstvom venecijanskog graditelja Andrea Kornara, a dovršena 1789. godine, tada već pod turskom vlašću ali sa istim graditeljem.

Na planovima iz poslednje decenije 18. veka opisana je kao „kula sa satom pod kojom je jedna stražaraˮ i „visoka kula sa kupolom koja je prekrivena limom na nemački načinˮ.

Časovnik ima centralni mehanizam i tegove, kao i dva gonga, a između dva navijanja može da radi oko nedelju dana.
Sahat kula u celini je sačuvana u svom izvornom obliku, a satni mehanizam obnovljen je 2002. godine, te sada radi na savremenim principima.

Poznati turski putopisac iz 17. veka Evlija Čelebija zabeležio je da se zvuk zvona Sahat kule čuje iz daljine čak i kada se putnik nalazi na čitav dan hoda preko Save.

Sat na Sahat kuli, na Kalemegdanskoj tvrđavi, koji je prestao da radi zbog oštećenja satnog mehanizma nakon udara groma krajem maja 2021. godine, popravljen je i od nedavno je ponovo u funkciji.

Rimski bunar: Direktna linija za Had

Ako neki deo Beograda ima brojne legende, i tajne, onda u tom smislu prednjači Kalemegdan, na kome je jedna od najveća misterija upravo Rimski bunar, koji zapravo u pravom smisliu te reči i nije bunar, jer taj naziv podrazumeva postojanje izdana, a on ga nije imao.

Na planovima Beogradske tvrđave iz 18. veka ovo zdanje označeno je kao „Veliki bunar”. Naziv „Rimski bunar” prvi put je zabeležen u 19. veku, a nastao je na osnovu narodnih predanja koja stare građevine, čije je poreklo zaboravljeno, često pripisuju Rimljanima.

Iako su bunar izgradili Austrijanci u periodu od 1717. do 1731. godine, što su dokazali srpski arheolozi i istoričari, narod je skloniji verovanju u nešto mističnije priče, i nazvao ga je „Rimski bunar”, a taj naziv su kasnije svi u Beogradu prihvatili i do današnjih dana ga koriste.

Jedno od mišljenja koje se u narodu uvrežilo bilo je verovanje da je to mesto odakle je mitski junak Orfej silazio u podzemni svet, odnosno Had, pa su ga čak neki zato nazivali i „pupak sveta”.

Po drugoj pretpostavci, nazvan je tako jer su ga sagradile Flavijeve rimske legije za koje se zna da su zaista gradile beogradske akvadukte i kupatila – pa otud dolazi pridev „rimski“.

Kako u životopisu despota Stefana Lazarevića postoji opis Beogradske tvrđave i samog grada u kome je pomenut i jedan veliki bunar, neki pretpostavljaju (mada to nije do danas dokazano) da je Austrija zapravo samo preuredila već postojeći objekat slične namene na ovom prostoru.

Neke priče vezane za bunar i nadalje, a najverovatnije i zauvek ostaće neražjašnjene, i velika misterija, zbog nemogućnosti da se istraži do kraja sve što se krije ispod zidina Beogradske tvrđave. Među njima i jedna nikad dokazana pretpostavka o postojanju tunela ispod reke Save koji spaja bunar na Kalemegdanu sa Zemunom.

Naime na dnu bunara postoji početak jednog nezavršenog hodnika koji je prokopan kroz stenu u dužini od oko dva metra prema reci Savi, pa je tako ova legenda samo delimično tačna.

Za Rimski bunar se već vekovima smatra da se u njemu i dalje krije blago. Tragom te legende, Nemci su ga istraživali za vreme Drugog svetskog rata. Dvojica ronilaca se iz jedne ekspedicije nikada nisu vratila i niko ne zna šta im se dogodilo jer njihova tela nikada nisu pronađena.

Postoje i hodnici i pećine pod Kalemegdanom, ali i Tašmajdanom, koji su mnogo su veći nego što se može zamisliti i nisu nestali preko noći. Ovi hodnici nastajali su milenijumima. Počeli su da ih kopaju još Rimljani, a najveća pećina se nalazi ispod Tašmajdana i pretpostavlja se da je stara oko osam milenijuma.

Narodna opservatorija na Kalemegdanu: Teleskop kao ratna odšteta

Narodna opservatorija u Beogradu smeštena je u Dizdarevoj kuli na Kalemegdanu. Terasa na kojoj se nalazi teleskop nalazi se na petom spratu Kule i zato predstavlja jedno od najboljih vidikovskih mesta u Beogradu.

Radovi na njenoj adaptaciji su trajali od 1962. do 1964. godine. Zvanično je počela sa radom 20. decembra 1964. godine. Oko podizanja i opremanja Opservatorije najviše su se zauzeli naši poznati popularizatori astronomije Pero Đurković, prof. dr Radovan Danić i Nenad Janković.

U limenoj kutiji skriven je teleskop koji je star čitav jedan vek, a u Beograd je stigao kao ratna odšteta Nemaca za Prvi svetski rat.

Vremešni teleskop je sklopiv, pa je potrebno nekoliko minuta da se podigne.. Sve do 2003. ovaj teleskop napravljen početkom 20. veka bio je jedini instrument za posmatranje.

Vojni muzej: Sve se može platiti

Kao još jedna turistička atrakcija na Kalemegdanu izdvaja se i Vojni muzej koji sakuplja, proučava i prezentuje oružje, uniforme, zastave, vojna dokumenta i umetnička dela sa vojnom tematikom.

Vojni muzej obeležava 22. avgust kao svoj dan, jer je istog datuma 1878. godine Ukazom kneza Milana Obrenovića i osnovan. Ova kulturna ustanova spada u red najposećenijih beogradskih muzeja.

Smešten je na prvom bastionu jugoistočnog fronta Beogradske tvrđave u zgradi podignutoj 1924. godine za namene Vojnogeografskog instituta koja je 1956. godine ustupljena Muzeju.

Ministarstvo odbrane dozvolilo je Vojnom muzeju u Beogradu početkom ove godine da iznajmljuje predmete radi snimanja i fotografisanja, a cena za borbeno vozilo, poput tenka, oklopnog transportera ili topa je 50.000 dinara po danu.

Neborbeno vozilo, poput kamiona ili džipa, iznajmljivaće se za 8.000 dinara po danu, uniforme i zastave za 10.000, mitraljez za 6.000, šlem 5.000, puška 3.500, a pištolj za 2.500 dinara.

Pirotehničko opaljenje iz mitraljeza zakupac će morati da plati 11.000 dinara, a iz puške 8.000 dinara.
Iznajmljivanje sablje iz Vojnog muzeja koštaće 30.000 dinara po danu, koliko i mača ili kubure, orden je 10.000, oklop 50.000, a najjeftiniji je bajonet – samo 1.000 dinara.

Korišćenje umetničke slike ili skulpture iz Vojnog muzeja je 30.000 dinara za dan.

Uređenje Kalemegdanskog parka krajem 19. i početkom 20. veka

Nekada pusto i zapušteno polje ispred tvrđave 1869. godine počinje da se uređuje i postepeno pretvara u park.
Trasiranje staza i sadnja drveća na Velikom Kalemegdanu trajali su do 1905. godine, kada je počelo proširivanje na Mali Kalemegdan. To je danas prostor od Paviljona „Cvijeta Zuzorić” do Zoološkog vrta.

Krajem 19. veka podignuti su prvi spomenici istaknutim srpskim piscima kulturnim i javnim poslenicima.

Tamo se danas nalaze neka od najvećih imena domaće istorije – Đura Daničić, Jovan Gavrilović, Jovan Subotić, Jaša Prodanovića, Jovan Skerlić, Vojislav Ilić, Janko Veselinović, Simeon Roksandić, Miloš Crnjanski, Bora Stanković, Đura Jakšić, Aleksa Šantić, Jovan Dučić, Radoje Domanović, Milošu N. Đurić, Kosta Taušanović, Stevan Mokranjac, Ivan Goran Kovačić, Branko Radičević i Milan Rakić.

Više od pet hiljada turista dnevno obiđe spomenik “Pobedniku”

Prema okvirnoj proceni, spomenik na dnevnom nivou obiđe više od pet hiljada turista kojima je “Pobednik” jedna od prvih na listi beogradskih znamenitosti koje treba obići.

Trijumfalni spomenik je podignut 1928. na Gornjem gradu Beogradske tvrđave povodom proslave desetogodišnjice proboja Solunskog fronta.

Rad je vajara Ivana Meštrovića, dok je postament autorsko delo arhitekte Petra Bajalovića.

Istorijat izrade i podizanja spomenika trajao je u periodu od 1913. do 1928. godine, mada prve ideje potiču iz 1912. godine kada se pobedom u Prvom balkanskom ratu u javnosti počnju iznositi predlozi za podizanje spomenika u Beogradu, u slavu konačne pobede nad Turcima.

Predsednik opštine Beograd Ljubomir Davidović i gradski čelnici u avgustu 1913. donose Odluku da se ovaj veliki istorijski događaj obeleži podizanjem spomenika Pobedi.

Nakon petnaest godina odlaganja, previranja oko konačnog mesta gde će “Pobednik” biti smešten, 7. oktobra 1928. godine je svečano otvoren novi deo Savske aleje i otkriven spomenik Pobednik.

U periodu od 91 godine, otkako je spomenik postavljen, rađeno je samo čišćenje spomenika od grafita i zaprljnosti i popunjavanje pukotina i spojnica kamene obloge. Godine 1996. izvršeni su radovi na sanaciji spomenika utiskivanjem „mega” šipova, ali oni nisu dali rezultate.

Tokom 2016. godine, redovnim osmatranjem, na spomeniku je konstatovano prilično oštećenje.

Tim povodom zatraženo je mišljenje ekspertskog tima Građevinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu o statičkom stanju spomenika sa predlogom potrebnih mera zaštite. Rezultati su pokazali da je spomenik „Pobednik” nagnut 30 cm u odnosu na vertikalnu osu i da naginjanje spomenika predstavlja proces koji i dalje traje.

Tokom 2019. godine izvršen je uvid u stanje spomenika „Pobednik”, kao i mapiranje oštećenja kamene obloge i bronzane skulpture, detaljno merenje i 3D lasersko skeniranje. Uvidom u stanje ustanovljeno je da su oštećenja drastično pogoršana u odnosu na 2016. godinu kada je poslednji put vršena opservacija. Na osnovu ovih i svih prethodnih ispitivanja, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda je, ponovo u saradnji sa Građevinskim fakultetom, uradio projekat rekonstrukcije i restauracije spomenika.

Bronzana statua je 10. oktobra 2019. uklonjena sa stuba, na kome je stajala od 1928. godine, kada je spomenik svečano otkriven.

Statua je odneta na restauraciju u umetnički atelje vajara Zorana Kuzmanovića u Smederevo, a otpočeli su i radovi na rekonstrukciji stuba i postamenta.

Završetak radova najavljen je za februar 2020. godine, kada je „Pobednik” vraćen na svoje postolje. Nevenka Novaković iz Zavoda za zaštitu spomenika rekla je tom prilikom da je restauracija koštala oko 200.000 evra.

Gornji grad i pokušaj uvođenja ulaznica: Kada je već toliko posetilaca, naplata ulaza je logičan potez

Da narodu na ovim prostorima nije potreban strani faktor da mu uvodi porez, globu ili kakav drugi danak, pokazala je i inicijativa, od pre nekoliko godina, da se ulaz Gornji grad Kalemegdanske tvrđave naplaćuje.

Kako su u septembru 2017. godine mediji preneli, gradska sekretarka za kulturu Ivona Jevtić izjavila je da bi to moglo da se dogodi za „narednih godinu ili dve“.

Ona je pojasnila tada da se u tom slučaju neće naplaćivati ulaz na ceo Kalemegdan, već samo na Gornji grad, što bi, kako je rekla, JP „Kalemegdanska tvrđava“ donelo veća sredstva.

„Odluka još nije doneta, ali postoji logika iza ovakvog razmišljanja. U celom svetu se ulazak na najpoznatije turističke destinacije nekog grada naplaćuju, a ovako bismo obezbedili veća sredstva za dalji razvoj“, rekla je tom prilikom Ivona Jevtić.

Nešto kasnije nakon objavljivanja ove izjave gradska sekretarka je uputila medijima demanti zbog „nepotpuno i bombastično prenetih informacija u medijima o mogućem naplaćivanju ulaza u delu Kalemegdanske tvrđave“.

Beogradska tvrđava: Može i virtuelno

U februaru 2021. godine internet je postao bogatiji za virtuelnu posetu Beogradskoj tvrđavi putem 3D ture koja je postavljena na sajt tvrđave.

Tura je obogaćena zanimljivim informacijama za svaki objekat na šest jezika i pogledom od 360 stepeni.
Turi se može pristupiti preko računara ili pametnog telefona, a prilagođena je svim pretraživačima, te je njen sadržaj, osim na srpskom, dostupan i na nemačkom, ruskom, turskom, kineskom i engleskom jeziku.

Kako su tada objasnili iz preduzeća „Beogradska tvrđava“, ovi jezici su izabrani jer turisti koji posećuju Srbiju i Beogradsku tvrđavu najčešće dolaze upravo iz ovih zemalja. Kako su informacije o popisanim objektima pored pisane, dostupne i u audio formi, vodilo se računa da spikeri koji čitaju tekst budu zaista profesionalni.

Za turu je izabrano 35 spomenika, a posetilac sam bira od kog će krenuti i koliko će se na kom spomeniku zadržati.

Spomenici su podeljeni u tri grupe: Park Kalemegdan, Gornji i Donji grad. Uz propratne informacije, neki od njih obogaćeni su i kratkim filmovima sa još zanimljivih informacija.

Za obilazak 60 hektara na koliko se prostiru sve znamenitosti Beogradske tvrđave, potrebno je oko dva sata, mada virtuelni posetioci naravno ne moraju da u šetnji provedu toliko vremena ako ne žele, već mogu birati samo ono što ih zanima.

Kako danas “osvajači” tretiraju Kalemegdan?

Od rušenja starog trošnog objekta starog skoro čitav vek, izgradnje kafe-galerije, seče stabala, planova za gondolu, sve do izgradnje kompleksa K distrikt na teritoriji zaštićenog kalemegdanskog Donjeg grada – tako danas izgleda odnos aktuelne strukture vlasti prema, nesumnjivo, najznačajnijem podsetniku na sve nedaće koje je ovaj prostor vekovima unazad uspevao da preživi.

O slučaju izgradnje kalemegdanske kafane u parku Kalemegdan, koji ima status kulturnog dobra od izuzetnog značaja za Srbiju, BIRN je pisao u serijalu tekstova od jeseni 2017. godine.

U septembru 2017. godine u parku Kalemegdan do temelja je srušen trošni objekat star skoro čitav vek, koji je javno preduzeće Beogradska tvrđava dalo u zakup ugostiteljskim preduzećima kako bi ga rekonstruisali za „kulturno-umetničke i ugostiteljske namene’’.

Gradilište na Savskom šetalištu u parku Veliki Kalemegdan, gde je planirana izgradnja kafeterije, našlo se u žiži javnosti nakon seče drveća u parkovima Ušće i Kalemegdan, zbog buduće izgradnje gondole koja treba da poveže dve obale Save u Beogradu.

Kako su se tada u medijima pojavile informacije, žičara bi radila sa 30 do 35 kabina i kapacitetom od 3.000 osoba na sat.

Projekat je predviđao izgradnju dve masivne betonske zgrade na oba kraja žičare veličine oko 1.000 m2 i 800 m2, kao i šest monumentalnih stubova visine do 42 m i širine 10 m koji bi nosili žičaru.

Najavljeno je da visina planiranih ulaganja iznosi petnaest miliona evra iz budžeta Grada Beograda i Republike Srbije.

Upravni sud poništio je građevinsku dozvolu za žičaru na Kalemegdanu, ali je pitanje o 626 miliona dinara koje je grad uplatio izvođaču radova na ime avansa do danas ostalo bez odgovora.

Ipak, beogradska vlast nije odustala od izgradnje žičare na Kalemegdanu, iako je taj projekat zaustavljen oštrim reakcijama stručne i šire javnosti, a zatim i sudskom odlukom.

Da se gondola, koja je ocenjena kao izuzetno štetan ali i zakonski problematičan projekat, ipak planira i dalje, pokazuju stavke u nacrtu budžetu grada za narednu godinu, ali i izmene različitih urbanističkih planskih dokumenata, upozoravaju upućeni, o čemu je Danas pisao krajem prošle godine.

Izgradnjom stambeno-poslovnog kompleksa K distrikt, na teritoriji zaštićenog prostora Kalemegdana, kako je pisao list Danas ranije, načinjena je nepovratna šteta najznačajnijem kulturno-istorijskom spomeniku u zemlji i trajno stavljena tačka na bilo kakvu buduću revitalizaciju ili istraživanja arheoloških ostataka Donjeg grada Kalemegdanske tvrđave.

JKP „Zelenilo-Beograd“, je u septembru 2020. godine na zelenoj površini ispred paviljona Cvijete Zuzorić na Kalemegdanu zasadilo egzotičnu vrstu drveća za ovo podneblje – palme.

Zasađeno je šest stabala vrste Trachycarpus fortunei, a sadnice su donete iz Španije.

Uprkos niskim temperaturama koje su prošle godine zatekle Beograd, palme ispred Paviljona „Cvijeta Zuzorić“ su opstale.

Kao jedna od retko dobrih stvari koju je ova vlast uradila, svakako treba pomenuti i da je na Kalemegdan krajem 2020. godine postavljen Spomenik slepom gusaru, koji je napravljen pre više od 100 godina kao deo Spomenika Karađorđu.

Budući da je Spomenik slepom gusaru jedan, a različitih investicionih planova na ovom području nekoliko, vreme će pokazati da li će novi milenijum ipak uspeti da slomi ono što vojske i osvajači prethodnih vekova nisu uspeli.