Konak kneginje Ljubice: Od rezidencije do raznih namena

Opisujući konak kneginje Ljubice u Beogradu, ove reči zabeležio je Oto Dubiglav Pirh, nemački oficir i putopisac. Ovaj konak danas se nalazi u Ulici kneza Sime Markovića, u okviru celine Kosančićev venac.

Konak je podignut po naređenju kneza Miloša Obrenovića, za stanovanje njegove porodice, odnosno kneginje Ljubice i sinova Milana i Mihaila. Sagrađen je u periodu između 1829. i 1831. godine, a projektovao ga je i vršio nadzor nad gradnjom poznati neimar Hadži Nikola Živković. Ova građevina po arhitektonskoj kompoziciji i rasporedu prostorija predstavlja prelaz između orijentalnih i zapadnjačkih stilskih shvatanja. U vreme kada je izgrađen, konak je bio jedna od najreprezentativnijih gradskih kuća, što je ostao i do danas. Zgradu čine podrum, prizemlje i sprat, dok je 1836. dozidan i amam, kao i neke sporedne prostorije.

Knez Miloš, međutim, samo je povremeno boravio u ovoj zgradi, dok to nije bio slučaj sa njegovim sinovima. Milan je i umro u konaku, a Mihailo je živeo ovde za vreme svoje prve vladavine. Određeni izvori navode i da su se za vreme prve vladavine kneza Miloša u podrumu konaka držale i pare Glavne državne blagajne. Konak kneginje Ljubice prestao je da bude rezidencija kada je na srpski presto došao Aleksandar Karađorđević 1842. Te godine kneginja Ljubica nasilno je iseljena iz svog doma i Obrenovići su tada i napustili Beograd. Od tada ova građevina više nije imala funkciju zbog koje sagrađena, odnosno više nikada nije bila dvor.

U početku, konak je bio pretvoren u licej, da bi nakon toga od 1863. do 1905. ovde bio smešten Kasacioni i apelacioni sud. Do Drugog svetskog rata u zgradi su se nalazili i Zavod za gluvonemu decu, Muzej kneza Pavla, a tokom rata ovo je bio deo Patrijaršije. Takođe, u periodu između 1945. i 1971. ovde je bilo i sedište Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Smatra se da su se u određenim trenucima u konaku nalazili i Umetnički i Crkveni muzej, kao i Dom staraca i starica. Međutim, nakon toga usledila je 1971. opšta sanacija objekta, obnova fasada i enterijera, što je sve bilo završeno posle osam godina.

Konak je već 1980. otvoren za javnost kao muzej memorijalnog tipa, što mu je i današnja funkcija. Stalnu postavku muzeja predstavljaju enterijeri beogradskih građanskih kuća 19. veka, odnosno originalni nameštaji orijentalno-balkanskog stila, kao i drugih stilova sa uticajem srednje i zapadne Evrope toga vremena. U podrumu ove zgrade, koji je nazvan Sala pod svodovima, danas se organizuju tematske izložbe, predavanja i drugi događaji.

Konak kneginje Ljubice predstavlja danas i kulturno dobro od izuzetnog značaja i nalazi se pod zaštitom. Status spomenika kulture ovaj objekat dobio je prvi put još 1946. Odlukom tadašnjeg Odeljenja za zaštitu spomenika kulture pri Umetničkom muzeju.