Krst sa Male pijace: Spomenik u slavu neznanog junaka

Reč je o takozvanom Krstu sa Male pijace. Postavljen je 1867. na nekadašnjoj Maloj pijaci, po kojoj je i dobio naziv, a koja se nalazila na današnjoj raskrsnici Karađorđeve sa ulicom Kraljevića Marka.

Spomenik je naručio i finansirao lončar Ćira Hristić, ugledni član magazadžijskog esnafa, sa željom da obeleži uspomenu na tragični događaj koji se zadesio u gradu. Naime, u blizini današnjeg Brankovog mosta, kod nekadašnje Liman džamije odigrao se jedan od poslednjih sukoba između Srba i Turaka, koji su bili prouzrokovani događajem kod Čukur česme 1862. Ubrzo nakon toga, Turci su napustili Beograd. Krst u spomen na ovaj događaj kupljen je u Pešti nekoliko nedelja nakon bitke.

Postavljen je na praznik Svetog apostola Andreja Prvozvanog i tom prilikom i osveštan blagoslovom pet sveštenika. Krst je isklesan u crvenom mermeru, a svojevremeno je na njemu bio uklesan i natpis koji danas ne postoji. Tekst na njemu je glasio: „U slavu neznanog beogradskog junaka koji oslobodi rodni grad od Turaka“. Određeni izvori smatraju da je ovaj tekst postojao do podizanja državnog spomenika Neznanom junaku na Avali 1938. kada je izbrisan iz izvesnih razloga. Nakon Prvog svetskog rata i rekonstrukcije kraja kod Male pijace, krst je prenet na mesto na kom se i danas nalazi, u park kod hotela „Bristol“.

Mnogi Beograđani su nekada palili sveće oko postamenta ovog spomenika uoči praznika, a njegove slike su se čak našle i na poštanskim dopisnicama. Krst sa Male pijace smatra se i jedinim javnim spomenikom na području grada koji je potpuno sačuvan u originalu, jer nije bilo značajnijih popravki na njemu.

Krst je, međutim, vremenom bledeo, tako da danas nije više crven kao što je bio kada je dovezen iz Pešte pre više od 140 godina. Isto tako, Krst sa Male pijace predstavlja danas i spomenik kulture koji se nalazi pod zaštitom.