Kuća porodice Karamata: Konak za mnoge istorijske ličnosti

Kuća je sagrađena za zemunskog trgovca Kuzmana Jovanovića, od kojeg je već 1772. otkupio trgovac Dimitrije Karamata, koji se ovde doselio iz Katranice u Makedoniji. Ova barokna kuća, čiji su graditelji ostali nepoznati, sastoji se iz podruma, prizemlja i sprata, dok je fasada obrađena u duhu klasicizma. Konačan izgled objekat je dobio 1827. kada je Jovan Karamata, sin Dimitrija, nadzidao sprat na srednjem delu kuće i izvršio adaptaciju čitave zgrade. Iz ove obnove datira i glavni ulaz s kapijom za kola i pešake, a na glavnoj fasadi je utisnuta godina gradnje.

Zgrada je za svog postojanja bila vezana za mnoge istorijske događaje i istaknute ličnosti. Tako je za vreme poslednjeg austro-turskog rata 1788-1789. u ovoj kući bilo sedište glavnog komandanta austro-nemačke vojske Lasija, a potom i komandanta Laudona. U tom periodu, ovde je u dva maha boravio čak i car Josif Drugi. U znak sećanja na ovaj događaj izrezan je u drvetu grb s dvoglavim orlom i simbolima monarhije na tavanici jedne sobe na spratu, koji se i danas tu nalazi. Grb je, kako smatraju članovi porodice Karamata koji danas stanuju u kući, uradio piltor Aksentije iz poznate zanatske porodice Marković, koji je uradio i ikonostas Bogorodičine crkve u Zemunu.

U vreme Srpskog pokreta 1848-1849. u zgradi se nalazilo i sedište Glavnog narodnog odbora Srpske Vojvodine i patrijarha Josifa Rajačića, kada je Atanasije Karamata ovde bio kasir. Smatra se da je u ovoj kući svojevremeno boravio i Vuk Stefanović Karadžić, kao porodični prijatelj Karamata, a jedno vreme je bio smešten i hotel „Nacional“. Na postojanje ovog hotela ukazuje jedna stara fotografija, ali se o njemu ne zna gotovo ništa, sem pretpostavke porodice da je tu bio krajem 18. veka.

Godine 1950. Zavod za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture NR Srbije doneo je Rešenje kojim je Kuća porodice Karamata proglašena za spomenik kulture i stavljena pod zaštitu države. Na vrednost ovog spomenika kulture ukazuje i bronzana štitasta ploča koja se nalazi na fasadi.

Ova zgrada se i danas nalazi u vlasništvu porodice Karamata, čiji potomci stanuju ovde. U ovoj porodičnoj kući čuvaju se vredni umetnički predmeti, stilski nameštaj, kao i portreti članova porodice koje su oslikali Georgije Tenecki, Pavel Djurković, Uroš Predić, Pavle Vasić i Milenko Šerban. Rekonstrukcija zgrade od države izvršena je 2008. čime je fasada dobila sjaj kakav joj dolikuje, a prethodna obnova bila je 40 godina ranije.