Najstarija zgrada sa početka 18. veka 1Foto: BC

Građevina u Gospodar Jevremovoj ulici 21 predstavlja najstariju sačuvanu tursku kuću u gradu, koja je sagrađena, kako se smatra, kao dom beogradskog defterdara.

Ime ovog prvobitnog vlasnika kuće nije poznato, kao ni godina gradnje, ali veruje se da je sagrađena početkom 18. veka. Prema rečima zaposlenih u Vukovom i Dositejevom muzeju, u jednom pismu iz 1717. opisuje se jedna od retkih spratnih kuća, kao i njena okolina, čiji opis u potpunosti odgovara ovoj kući.

Istoričari veruju da se ovaj opis odnosi, upravo, na zgradu u Gospodar Jevremovoj ulici. Na osnovu ovih pretpostavki smatra se da je ova stambena zgrada starija i od zvanično najstarije kuće u Beogradu, koja se nalazi u Cara Dušana 10. Orijentalno poreklo kuće potvrđuje i njena unutrašnjost koja je podeljena na deo sa kuhinjom i haremom i deo za stanovanje vlasnika, u koji nije bilo dozvoljeno da ulaze žene.

 Krajem 18. i početkom 19. veka, u ovoj zgradi se nalazio francuski konzulat, koji je bio jedini konzulat u vreme turske vladavine. Međutim, zgradu je 1808. kupio Praviteljstvujušći sovjet za smeštaj Velike škole. Veliku školu osnovao je Dositej Obradović kao prvi licej u kom su se obrazovali budući činovnici oslobođene Srbije. Ova škola radila je do 1813. godine, a u njoj su se školovali i reformator srpskog jezika Vuk Stefanović Karadžić, kao i najstariji Karađorđev sin. Iako se škola nije dugo zadržala na ovom mestu, zgrada je do danas ostala poznata kao zgrada Velike škole, a mnogi je nazivaju i Dositejev licej.

Nakon propasti srpkog ustanka, smatra se da su zgradu zauzeli Turci na neko vreme, a potom se u nju uselila trgovačka porodica Kutula. Ova porodica je u to vreme priređivala raskošne prijeme u kući na koje su bili pozivani mnogi ugledni građani, a među njima čest gost bio je i Branislav Nušić. Kuću kasnije nasleđuje porodica Dado u čijem je vlasništvu verovatno bila sve do Drugog svetskog rata. Povodom stogodišnjice od otvaranja Velike škole, kralj Petar I je 1908. svečano postavio spomen ploču u dvorištu zgrade. Međutim, nakon Drugog svetskog rata državna vlast je ovu ploču uklonila, jer je bila uverena da je godina otvaranja škole netačna.

Odeljenje za zaštitu spomenika kulture pri Umetničkom muzeju donelo je Odluku 1946. kojom se zgrada Velike škole proglašava kulturnim dobrom od izuzetnog značaja i stavlja pod zaštitu. Područje oko zgrade je nešto kasnije, takođe, proglašeno zaštićenom celinom.

Godine 1948. odlukom tadašnje Vlade Srbije u ovoj zgradi osnovan je Vukov i Dositejev muzej, u sastavu Narodnog muzeja. Zaostavštinu u kojoj su se nalazile lične i porodične stvari Vuka Karadžića poklonila je Narodnom muzeju njegova kćerka Mina Vukomanović. Ova postavka formirana je još pre osnivanja Vukovog i Dositejevog muzeja kao Vukova spomen soba u Narodnom muzeju. Postavka o životu i radu Dositeja Obradovića dovršena je kasnije, zbog čega se u nazivu muzeja nalazi prvo ime Vuka Karadžića.

Vukov i Dositejev muzej nalazi se i radi u zgradi Velike škole i danas. Prizemlje zgrade posvećeno je Dositeju, dok je deo na spratu posvećen životu i radu Vuka Stefanovića Karadžića.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.

Komentari