NBS na mestu rodne kuće Branislava Nušića

Istorijat bankarstva, međutim, ima nešto dužu istoriju od ove same zgrade. Naime, srpska država je nakon oslobođenja od turske vlasti započela svoje postojanje osnivanjem najvažnijih državnih i kulturnih institucija. U to vreme novčani sistem u zemlji odlikovalo je odsustvo nacionalnog novca i upotreba čak 43 monete drugih država, pa se tako javila i potreba za osnivanjem centralne banke. Institucija pod nazivom Privilegovana narodna banka Kraljevine Srbije otpočela je sa radom tek 1884. Banka je organizovana po ugledu na Belgijsku narodnu banku, a u početku je bila smeštena u Knez Mihailovoj ulici.

Kamen temeljac za zgradu namenjenu za banku postavljen je 1887. u tadašnjoj Dubrovačkoj ulici, a današnjoj Kralja Petra. Na istom mestu, do te godine, nalazila se rodna kuća Branislava Nušića. Projekat za novu zgradu uradio je arhitekta Konstantin Jovanović, sin Anastasa Jovanovića, prvog srpskog litografa i dvoroupravitelja kneza Mihaila Obrenovića. Arhitekta je za ovaj projekat i odlikovan 1890. Ordenom Svetog Save 3. reda. Iste godine, radovi na zgradi bili su završeni i Narodna banka započela je sa radom u tom zdanju. Nakon proglašenja Kraljevine SHS i zbog novonastalih potreba nove države, zgrada banke je dograđena u periodu od 1922. do 1925.

Fasada zgrade delo je poznatog majstora fasadera i likoresca Petraša, a dekorativnu plastiku i oslikavanje zidova izveo je vajar i slikar Paško Vučetić. Zdanje se sastoji od podzemnog trezorskog prostora, suterena, prizemlja, dva sprata i potkrovlja. Na galeriji iznad stepeništa od belog mermera može se uočiti bronzana bista „Srbija“, delo vajara Đorđa Jovanovića. Ova bista, identična detalju Spomenika kosovskim junacima u Kruševcu, postavljena je 1901. nakon što ju je banka otkupila posle Svetske izložbe u Parizu. Nekada svečani ulaz bio je na uglu građevine, dok se danas nalazi u sredini. Šalter sala, u kojoj se danas nalazi izložbena postavka, predstavlja jedan od najreprezentativnijih beogradskih enterijera.

Za vreme Drugog svetskog rata banka je poslove obavljala iz svog predstavništva u Londonu, a nakon rata je i nacionalizovana. Zgrada u Kralja Petra i danas je sedište Narodne banke, a zbog svoje izuzetne arhitektonske, kao i istorijske važnosti je i zaštićeno kulturno dobro.

Branislav Nušić o zgradi

U „Autobiografiji“ Branislav Nušić napisao je o zgradi Narodne banke sledeće: „Rodio sam se u jednoj staroj kućici, u blizini beogradske Saborne crkve. Ta kućica je docnije zbrisana sa zemlje i namesto nje sad se diže velika palata Narodne banke, tako da su danas bančini trezori tačno tamo gde je bila soba u kojoj sam se ja rodio“.