Pašina česma na Zvezdari: Mesto pogibije Sulejman paše

Današnji naziv Pašina dobila je po tome što je „na ovom mestu 1807. ubijen Sulejman paša sa pratnjom“, kako se navodi i na natpisu koji se nalazi na njoj.

Beogradski vezir Sulejman paša je, naime, nakon što su Karađorđevi ustanici zauzeli Beograd, krenuo sa pratnjom da se povlači iz grada. Njegovu pratnju činilo je 180 konjanika sa ženama i decom. Na izlasku iz grada Sulejman paša pokušao je da prevari srpske ustanike, koji su ih pratili, tako što se uputio prema Avali, a potom skrenuo na istok. Povorka se kretala ka Carigradskom drumu kojim bi nastavili put ka Carigradu.

Međutim, radi predaha i odmora zaustavili su se kod tadašnje Šarene česme, gde su ih ubrzo opkolili srpski ustanici koje je predvodio Vule Ilić Kolarac. U sukobu koji je na tom mestu izbio živote je izgubilo svih 180 konjanika iz pratnje, kao i sam Sulejman paša. Žene i deca odvedeni su prvobitno u Beograd, da bi potom lađom bili prebačeni u tursku tvrđavu Vidin. Događaj koji se desio tada kod Šarenog izvora predstavljao je povod novog rata između Srba i Turaka. Turci su već 1813. ponovo ušli u Beograd kada su počela ubistva, seča glava, nabijanja na kolac i kuluci. Nekoliko dana nakon toga, 1.800 srpskih žena i dece izloženo je bilo na prodaju na glavnoj beogradskoj pijaci.

Građane je ubuduće ova česma često asocirala na pogibiju beogradskog vezira Sulejman paše, pa su je nazivali kao Pašin izvor. Kasnije je dobila naziv Pašina česma po kome je ostala poznata do danas. Okolina česme je u 19. veku predstavljala mesto na kom su se okupljali Beograđani, kao i gde su neretko dolazili na izlete.

Takođe, na ovom mestu narod je dočekivao i svoje kneževe na njihovom povratku iz Carigrada. Pašina česma je nakon Prvog svetskog rata obnovljena kao „spomen palim borcima za oslobođenje i ujedinjenje otadžbine u ratovima od 1912. do 1918. godine iz sela Malog Mokrog Luga“. Tom prilikom, stanovnici iz Malog Mokrog Luga postavili su tablu 1927. na kojoj je ispisan navedeni tekst. Na česmi se može pročitati i da je obnovu „izradio Stojan S. Petković, preduzimač“. Česma je, međutim, obnovljena i pre nekoliko godina.

Pašina česma danas predstavlja funkcionalnu gradsku česmu, kao i kulturno dobro koje se nalazi pod zaštitom.

Pašino brdo

Naziv česme, koji je dobila prema pomenutom događaju, ubrzo se preneo i na celo brdo koje je nazvano Pašino brdo. Interesantno je da je naselje Pašino brdo nastalo na sasvim drugom kraju brda od onog gde se nalazila česma. Pod ovim nazivom misli se na prostor između današnje Ustaničke ulice i Čuburskog potoka, koji je tekao pravcem današnjeg Južnog bulevara. Naziv brda je, nakon Drugog svetskog rata, promenjen u Lekino brdo po Aleksandru Leki Rankoviću, za koga se smatra da se ovde sakrivao za vreme okupacije. U izvesnim izvorima navodi se i da je ovaj kraj određeno vreme bio nazivan i Predgrađe vojvode Stepe.