Paviljon „Cvijeta Zuzorić“: Naziv po najlepšoj ženi

Ovaj objekat izgrađen je prilozima Udruženja prijatelja umetnosti, koje je takođe nosilo naziv po pesnikinji Cvijeti Zuzorić (1555-1600) iz Dubrovnika, za koju se smatra da je bila jedna od najlepših žena svoga vremena. Ova Dubrovčanka je bila udata za bogatog firentinskog plemića Bartolomea Pešonija, a u svojim delima opevali su je pesnici Ranjina, Dinko Zlatarić, Miho Bunić, Nikola Gučetić, kao i italijanski pesnik Torkvato Taso.

Udruženje prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić“ osnovano je na inicijativu Branislava Nušića 1922. godine. Za osnovni cilj ovo udruženje imalo je da „širi interes za umetnost i stvara uslove za njen napredak i razvitak u našem narodu“, kako se navodi na sajtu ULUS. Sekcije koje su postojale u okviru njega bile su za književnost, muziku i likovnu umetnost.

Priča o izložbenom prostoru ovog udruženja počinje još 1925. godine, kada je Ministarstvo prosvete raspisalo konkurs za izgradnju umetničkog paviljona. Tom prilikom određena je lokacija preko puta Saborne crkve, na uglu ulica Kralja Petra i Bogojavljanske.

Prvu nagradu na konkursu osvojio je arhitekta Branislav Kojić. U međuvremenu je, međutim, lokacija za paviljon promenjena, ali i prvobitni projekat, kojim predsednik opštine Kumanudi nije bio zadovoljan. Naime, jednom je izjavio kako bi takva zgrada ličila na drumsku mehanu.

Drugi izmenjeni projekat nastao je 1927. godine, a već naredne godine gradnja paviljona na Malom Kalemegdanu bila je završena. Ovom izgradnjom rešen je dotadašnji problem nedostatka koncertne dvorane i izložbenog prostora u gradu.

Za uređenje enterijera objekta pobrinula se supruga Kojića, arhitekta Danica Kojić. Plafon ukrašava freska Živorada Nastasijevića, s alegorijskim kompozicijama raznih grana umetnosti, dok je vitraž glavnog ulaza oslikao Vasa Pomorišac, na kome je prikazao „Umetnost“.

Prva izlagačka sezona u novoizgrađenom prostoru bila je 1928/1929, a njegova aktivnost privremeno je prekinuta za vreme Drugog svetskog rata. Rad Umetničkog paviljona „Cvijeta Zuzorić“ obnovljen je 1945. godine, kada je i dat na upravu Udruženju likovnih umetnika Srbije.

Inače, Udruženje je osnovano davne 1919. godine, a zapravo predstavlja nastavak delovanja Udruženja srpskih umetnika za plastične umetnosti i muziku, osnovanog još 1898. Jedan od osnivača i ujedno prvi predsednik Udruženja bio je Uroš Predić.

U Umetničkom paviljonu „Cvijeta Zuzorić“ i danas se nalazi sedište ULUS, u kom se organizuje veliki broj izložbi domaće i strane umetnosti i drugih kulturnih manifestacija tokom godine. Prilaz paviljonu krasi fontana „Buđenje“, jedno od poznatijih dela Dragomira Arambašića.

Takođe, u blizini se nalazi i skulptura „Umorni borac“ Tome Rosandića, kao i ženski akt sa golubom u ruci „Let ka suncu“ vajarke Tatjane Zarin. Ova građevina predstavlja od 1973. i zaštićeni spomenik kulture.