Profesorska kolonija: Jezgro srpske intelektualne elite

Reč je o prostoru između današnjih ulica Cvijićeve, Zdravka Čelara, Čarli Čaplina i Bulevara despota Stefana.

Profesorska kolonija podignuta je iz razloga što su profesori iz raznih krajeva zemlje dolazili na Univerzitet u Beogradu sa željom da tu ostanu. Udruženje univerzitetskih profesora donelo je dvadesetih godina prošlog veka odluku da započnu građenje svojih kuća na zemljištu nekadašnjih ciglana i povrtnjaka, na tadašnjoj periferiji grada. Na tom prostoru planirano je da se izgrade i tri javna objekta, ali se vremenom od toga odustalo. Uz pomoć Beogradske opštine i kreditima Državne hipotekarne banke, profesori su 1926. počeli sa gradnjom ovog naselja. Urbanistički plan naselja izradio je Svetozar Jovanović, profesor sa Tehničkog fakulteta, uz pomoć Mihajla Radovanovića, Živka Tucakovića, Petra Krstića i drugih.

U to vreme na ovom prostoru postojala je samo Knez Miletina ulica, današnji Bulevar despota Stefana, a na mestu Cvijićeve ulice nalazio se Bulbulderski potok. Izgradnja naselja nije dugo tekla, tako da su se profesori uselili u svoje kuće već posle godinu dana. Tip kuće koji preovladava u ovom delu su skromne gradske vile sa prizemljem i spratom. Svoje domove ovde su imali mnogi profesori, među kojima su Milutin Milanković, Aleksandar Leko, Bogdan Popović, Dragoljub Jovanović, zatim Milan Budimir, Živojin Đorđević, Tadija Pejović i drugi. Osim profesora, među prvim stanovnicima Profesorske kolonije našla se i arhitekta Danica Milosavljević, koja je radila u Ministarstvu građevina. Ona je sebi sazidala na ovom mestu kuću, ali u njoj nije stanovala, jer se ubrzo udala za profesora Jovana Tomića.

Iz svedočanstva profesora Tadije Pejovića može se saznati da su ulice u naselju bile prosečene, bez ikakve kaldrme i bez asfalta. „Kada padne kiša, blato do kolena, a kada kiša prestane, blato se pretvori u prašinu“, opisao je ulice profesor Pejović. Krajem 1927. Profesorska kolonija biva povezana i gradskim prevozom sa gradom. Linija koja je išla do ove četvrti polazila je od Železničke stanice, a povezivala je Nemanjinu ulicu, Kneza Miloša, Takovsku i Botaničku baštu.

Profesori su vodili i računa o nazivima ulica u ovom delu, pa su tako zatražili da se neke ulice krste imenima zaslužnih ljudi u oblasti nauke. Usvojeni su neki predlozi i određene ulice dobile su nazive prema Jovanu Cvijiću, Ruđeru Boškoviću, a prema ovim predlozima imenovane su i ulice Račkog i Ruvarčeva.

Danas ovo naselje predstavlja jedinstvenu kulturno-istorijsku celinu i poznata je pod svojim prvobitnim nazivom.

Osnivači Profesorske kolonije

U tekstu u Godišnjaku grada Beograda Miroslava Dimić istražila je Profesorsku koloniju i sa aspekta biografija profesora koji su ovde stanovali. Tako je došla do zaključka da su svi osnivači kolonije rođeni u 19. veku, sem Milivoja Rakića koji je rođen 1901. Rođeni su uglavnom u Srbiji, ali i u Austro-Ugarskoj i Rusiji. Među osnivačima bilo je i 23 doktora nauka i 15 članova Akademije nauka. Mnogi su dobitnici brojnih medalja za hrabrost u odbrani otadžbine, kao i za doprinos razvoju nauke.